Vanwege het beperkte budget volgt het Ruusbroecgenootschap tegenwoordig een pragmatisch acquisitiebeleid. Wij proberen uiteraard zoveel mogelijk onze collectie te vervolledigen, maar de focus ligt hierbij voortaan vooral op Antwerpse drukken. In functie van het lopend wetenschappelijk onderzoek worden hierop uitzonderingen gemaakt.
Op bedevaart naar Wezemaal in 1633
De Miracles advenus à Wesemale par l’intercession de Sainct Job, patron dudit lieu, gedrukt te Leuven door Phillipus van Dormael in 1633 is een boekje in octavoformaat van 8 bladen. Op de najaarsveiliing van 2019 van Arenberg Auctions wist het Ruusbroecgenootschap een exemplaar van dit drukwerkje te verwerven. Het is een mooie aanvulling op de rijke collectie bedevaartsboekjes en -prenten.
Dit is echter niet zomaar een bedevaartsboekje. Het verworven boekje is namelijk voorlopig het enige bekende exemplaar van de Miracles advenus à Wesemale ... . Tot het bij Arenberg Auctions op de veiling werd aangeboden, was deze publicatie alleen bekend door de verwijzing ernaar in de veilingcatalogus van de nalatenschap van Constant-Philippe Serrure (Brussel 1872-1873).
Fons Thijs verwijst naar deze veilingcatalogus in zijn overzichtswerk over plaatsgebonden devoties en bedevaartsdrukwerk. Volgens hem was Wezemaal een van ouds in ruime kring gerenommeerde bedevaartplaats ter ere van Job, nochtans zijn er geen sporen van vaantjes of prentjes voorhanden, enkel deze in 1633 gedrukte verzameling mirakelverhalen en een Nederlandstalig mirakelboekje dat in 1750 eveneens in Leuven van de pers kwam en dat teruggrijpt naar dezelfde goedkeuring van 1633.
In 2020 zal dit overzichtswerk van Fons Thijs posthuum verschijnen, onder redactie van medewerkers van het Ruusbroecgenootschap. Door haar inzet voor dit boek wist bibliothecaris Erna Van Looveren Miracles advenus à Wesemale ... onmiddellijk op waarde te schatten toen ze het in de catalogus van Arenberg Auctions aantrof.
Wij zijn zeer verheugd dat dit boekje in een publiek toegankelijke erfgoedbibliotheek is terecht gekomen, waar het door alle geïnteresseerden kan worden geraadpleegd. Binnenkort zal het boekje bovendien digitaal te doorbladeren zijn via Brocade: https://anet.be/record/lvdopac/c:lvd:14947094/N.
Andere aanwinsten in 2019
- Een kleine een collectie 17de- en 18de-eeuwse handschriften, drukken en devotieprenten aangeboden door Marcus de Schepper
- Een selectie uit de collectie religieuze boeken (oude drukken en naslagwerken) van prof. Stefan Top
- Een schenking van een selectie uit de collectie oude drukken uit bibliotheek van de zwartzusters in Antwerpen
- Een schenking van een collectie oude drukken en relieken uit het klooster van de Karmel in Louvain-La-Neuve
- Een aantal van deze relieken is reeds tentoongesteld in de tentoonstelling Wonde(r): de fascinatie voor het lijdende lichaam, Kadoc, 6/9-31-10-2019, georganiseerd door het Stigmatics-team van het Ruubroecgenootschap en KADOC-KULeuven.
Gekleurde devotieprenten - Collectie Van Nuffel
Gekleurde devotieprenten - Collectie Van Nuffel
In het voorjaar van 2018 ontving het Ruusbroecgenootschap de collectie handgekleurde devotieprenten uit de Collectie Van Nuffel. Eugeen Van Nuffel (1850-1919) had een grote collectie devotieprenten, waarvan de meeste afkomstig waren uit de regio Hemiksem. Zijn collectie bestond uit drie deelcollecties: gekleurde prenten, ongekleurde prenten en bidprentjes. Met de gift van de gekleurde devotieprenten aan het Ruusbroecgenootschap werd deze herenigd met de collectie bidprentjes, die reeds in 1965 aan het onderzoekscentrum was geschonken. Het is helaas niet bekend of de collectie ongekleurde prenten nog bestaat.
Van Nuffels collectie handgekleurde devotieprenten vormt een mooie aanwinst voor de verzameling van het Ruusbroecgenootschap. De meeste prenten zijn gedrukt op papier of op perkament, maar er zit ook een prent bij die gedrukt is op stof. De collectie bevat allerlei religieuze prentgenres: zinnebeelden, evangelieprenten, prenten voor Mariale devotie, prenten voor plaatsgebonden devoties en prenten met heiligen of rijmgebeden. Daarnaast zijn er verschillende decoratietechnieken toegepast, zoals het bekleden (‘aankleden’) van de devotieprenten met stukjes stof, het aanbrengen van randversieringen rond de prent, of het versieren van een achtergrond door middel van snij-, knip- of prikwerk. Tot slot komen er ook enkele geschilderde prenten (miniaturen) in de collectie voor.
Een bijzondere prent is een vel (koperplaat: 92 × 131 mm) met daarop 34 gekruisigde Jezusjes, doodshoofdjes, kelkjes en bordjes met ‘inri’. De bedoeling hiervan was dat de eigenaar schaar of mes ter hand zou nemen om zelf kruisigingsscenes te creëren. Zoals te zien is op de afbeelding, zijn er mogelijk vier Jezussen aan een kruis genageld.
Voor meer informatie over deze aanwinst verwijzen wij u graag naar de publicatie ‘De hereniging van twee deelcollecties uit de Collectie Van Nuffel’ door Daniël Ermens en Erna Van Looveren in De Gulden Passer 96 (2018), 332-337.
Verpakkingsmateriaal van prenten
De Antwerpse drukkers die een deel van hun inkomsten haalden uit het produceren van van devotioneel drukwerk verkochten hun waar niet alleen in Antwerpen, maar stuurden het naar alle uithoeken van de christelijke wereld. Op
de verpakking van devotieprentjes, bijvoorbeeld, brachten ze dan vaak etiketten aan met daarop hun naam en een afbeelding. Verpakkingsmateriaal werd in de loop van de tijd vaak weggegooid. Slechts in uitzonderlijke gevallen is het bewaard gebleven (en wordt het herkend). In 2016 kochten we op de voorjaarsveiling van The Romantic Agony zulk verpakkingsmateriaal.
Op een vel papier van ca. 105 mm hoog en 165 mm breed zijn zes etiketten (47 × 44 mm) gedrukt met daarop Sint-Jozef met Jezus aan zijn hand. Onder de afbeelding staat het monogram ‘n v s’, dat zeer waarschijnlijk verwijst naar de Antwerpse plaatsnijder en beeldekensverkoper Norbert vanden Sande. Behalve het monogram zijn op het etiket nog drie andere afkortingen te vinden, waar met de hand het benodigde cijfer achter gezet kan worden. Links boven staat ‘Sor. n°.’ en links onder ‘N°.’ Na het monogram staat een ‘@’ om het jaartal aan te geven.
Deze aanwinst werd reeds gepresenteerd in Daniël Ermens en Erna Van Looveren, ‘Plaatsgebonden devotie zkt nieuwe bewaarplaats’, in De Gulden Passer 94 (2016), 340-348.
Hemels palm-hof - Wilhelm Nakatenus (1683)
Het exemplaar in de bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap is gebonden in een vroege achttiende-eeuwse band van schildpad met zilveren sloten.
Plaatskenmerk: RG 3046 B 9
Dit boek is te bezichtigen op het digitale platform van de Universiteit Antwerpen.
Jhesus Collacien (ca. 1625)
Het handschrift bevat de zogenoemde Jhesus collacien, een prekencyclus die erg populair was in de vijftiende en zestiende eeuw. Dit boek bevat een opmerkelijk late tekstgetuige van deze preken.
Behalve de Jhesus collacien bevat de codex nog enkele gebeden, meditaties en oefeningen en een preek van de franciscaanse broeder Judocus a Castro (+ 1634), die het boek plaatst in de vroege zeventiende eeuw in de omgeving van Mechelen.
Plaatskenmerk: RG Hs Neerl. 37
Dit boek kan worden bezichtigd op het digitale platform van de Universiteit Antwerpen.
Het handschrift kon worden verworven met financiële steun van de Universiteitsbibliotheek en is in permanente bruikleen geschonken aan het Ruusbroecgenootschap.