Letteren en Wijsbegeerte

Wijsbegeerte voor leerkrachten filosofie in het secundair onderwijs

Ben je leerkracht filosofie in het secundair onderwijs en wil je je inhoudelijk en/of vakdidactisch bijscholen? De Universiteit Antwerpen heeft vier opties voor jou in petto, gaande van kleinschalig en direct inzetbaar tot heel verdiepend!

4 opties om je bij te scholen in filosofie

  1. Durf denken! Bijspijkercursus filosofieonderwijs
  2. Microcredentials
  3. Extra vakdidactiek wijsbegeerte in de educatieve master
  4. Verkorte bachelor wijsbegeerte

1. Durf denken! Bijspijkercursus filosofieonderwijs

  • Hoe daag je het filosofisch denken van leerlingen uit?
  • Wat zijn de centrale ideeën binnen epistemologie, ethiek, wijsgerige antropologie of politieke filosofie?
  • En waar vind je bruikbaar lesmateriaal of nuttige bronnen voor de lessen filosofie?

Deze bijspijkercursus biedt zowel een vakinhoudelijke als vakdidactische basis. Ze staat open voor leerkrachten die hun eerste stappen in het filosofieonderwijs zetten. Ook meer ervaren leerkrachten die hun filosofiekennis en klasvaardigheden willen opfrissen vinden hier hun gading.

  • ​Deze nascholing laat toe de brug te slaan van academische opleidingsonderdelen naar de onderwijscontext.
  • Deze nascholingscursus is geen officieel opleidingsonderdeel.
  • Je wordt niet geëvalueerd voor deze CNO-opleiding (geen examen) en verwerft geen credits.

Er zijn twee onderdelen:

Voor deze twee cursussen kan je je apart inschrijven.

​Durf denken! Hoe breng je filosofie in het secundair onderwijs?​

In deze cursus oefen je je vakdidactische vaardigheden. Je leert de basisbeginselen van het filosofisch gesprek, je verkent verschillende werkvormen bruikbaar tijdens de filosofieles en ontdekt principes rond evaluatie. Met praktische voorbeelden en concrete oefeningen ga je samen aan de slag.

Bouwstenen van de filosofie - bijspijkercursus

Wat zijn de belangrijke ethische stromingen? Met welke inhouden uit de kennisleer kan je jongeren warm maken voor filosofie? Wat is kenmerkend voor politieke filosofie? En welke elementen uit de wijsgerige antropologie kan je aanbrengen tijdens lessen filosofie in het secundair? Als je voor het eerst filosofie geeft en je filosofische basisvorming eerder beperkt is, of als je graag je filosofische kennis wil opfrissen, dan is deze basiscursus filosofie echt iets voor jou.

Het tweedaags nascholingstraject biedt een inhoudelijke inleiding tot de verschillende domeinen van de filosofie die aan bod komen in het secundair onderwijs. Het is een aanvulling op de didactische nascholing ‘Durf denken’, maar hier ligt de nadruk op de inhoudelijke vorming en niet op de didactische toepassing. Dat neemt niet weg dat concrete voorbeelden en inhouden worden gebruikt die relevant zijn voor de klaspraktijk.

2. Micro-credentials filosofie

De micro-credentials filosofie zijn een nieuw opleidingstype in het aanbod levenslang leren. Ze zijn telkens opgebouwd uit twee bestaande (opleidings)onderdelen die ’s avonds worden gedoceerd.

  • Onze micro-credentials bieden verdieping in domeinen van de filosofie die voor de eindtermen Filosofie relevant zijn, zonder evenwel op die eindtermen toegespitst te zijn.
  • Ze worden best gevolgd samen met de bijspijkercursus filosofieonderwijs van CNO.
  • Bij elk opleidingsonderdeel hoort een examen. Je krijgt een getuigschrift op niveau van de micro-credential in zijn geheel en creditbewijzen op niveau van de onderdelen.
  • Deze creditbewijzen kunnen worden gebruikt om vrijstellingen te krijgen voor de educatieve master en voor de verkorte bachelor wijsbegeerte.​

Microcredential 1: Filosofie, kennis en ethiek (12 SP)

Deze cursus omvat twee opleidingsonderdelen die op in het eerste semester worden gedoceerd.

Ethiek (1008FLWFIA, Martha Claeys, 6 SP)

Moeten we altijd onze beloftes nakomen? Mogen we dieren eten?  Kunnen we elkaar verantwoordelijk houden voor onze daden? Wat is ‘het goede leven’? Zijn morele voorschriften universeel? Is moraliteit niet meer dan een laagje vernis op egoïstische drijfveren? Dit zijn vragen die aan bod komen in de cursus 'Ethiek'. Deze inleiding tot de westerse ethiek duidt centrale begrippen in de wijsgerige ethiek (zoals verantwoordelijkheid, vrije wil, determinisme, intenties, deugden), geeft een overzicht van de belangrijkste meta-ethische en normatief-ethische theorieën (plichtethiek, consequentialisme, deugdethiek, zorgethiek, contract-denken) en onderzoekt of empirische informatie over hoe de mens is (uit de psychologie de evolutietheorie of de culturele antropologie) relevant is voor normatieve vragen over wat de mens zou moeten doen. De cursus geeft niet louter een theoretisch overzicht, maar gaat samen met de studenten na in welke zin eeuwenoude tradities nog steeds een belangrijke bijdrage aan actuele maatschappelijke discussies kunnen leveren.

Logica, ken- en wetenschapsleer (1006FLWFIA, Bert Leuridan, Judith Martens en Jan Potters, 6 SP)

In het luik Logica leer je reflecteren over verschillende soorten argumenten, maak je kennis de klassieke oordeelslogica en leg je het verband tussen logica en redeneringen in de natuurlijke taal. In het luik Ken- en wetenschapsleer leer je reflecteren over het doel van wetenschap, de aard van wetenschappelijke theorieën, falsificationisme, paradigma’s, controle- en consensusmechanismen binnen de wetenschappen, wetenschapsbeleid, wetenschap en gender, de relatie wetenschap-religie en de relatie wetenschap-metafysica.

Microcredential 2: Filosofie, mens en maatschappij (12 SP)

Deze cursus omvat twee opleidingsonderdelen die op in het eerste en tweede semester worden gedoceerd.

Sociale en politieke filosofie (1067FLWFIA, Peter Reynaert, 6 SP)

Semester 1

Om de sociale en politieke filosofie als kritische, normatieve theorie van het goede samenleven te bepalen worden klassieke themata als Verlichting (Kant) en dialectiek van de Verlichting (Frankfurter Schule), ideologie en waarheid (Marx, Engels, Althusser, Foucault, Sölle) en utopie behandeld. Er wordt verder beargumenteerd dat de fundamentele sociale deugd, wederzijdse erkenning (Hegels dialectiek van heer en slaaf, Levinas en Habermas' communicatief handelen), enkel in een politieke samenleving kan worden gerealiseerd. Onderzocht worden dan de fundering (Aristoteles, sociale contracttheorie en de kritiek hierop), de norm (rechtvaardigheid en mensenrechten) en de grens (geweld, Ricoeur, Marx, Machiavelli) van het politieke. In het tweede deel van de cursus is de kwestie van de rechtvaardigheid als basiskenmerk van het goede samenleven aan de orde. De volgende posities komen aan bod en worden met elkaar geconfronteerd: utilitarisme, J. Rawls, libertarisme(Nozick), neo-marxisme(uitbuiting).

Philosophical Psychology (1063FLWFID, Erik Myin, 6 SP)

Semester 2

Wat is het het mentale—zien, voelen, denken—en hoe verhoudt het zich tot lichaam? De cursus richt zich op die kwestie, vanuit bestaande en zich verder ontwikkelende filosofische antwoorden. Er wordt aandacht besteed aan verschillende filosofische perspectieven, en verschillende contexten waar filosofische vragen omtrent het mentale opduiken. Er wordt gewezen op spanningen tussen en binnen filosofische posities.

Microcredential 3: Filosofie, cultuur en metafysica (12 SP)

Deze cursus omvat twee opleidingsonderdelen die op in het eerste en tweede semester worden gedoceerd.

Geschiedenis van de antieke en middeleeuwse wijsbegeerte (1003FLWFIA, Geert Van Eekert, 6SP)

Semester 1

Dit opleidingsonderdeel staat eerst stil bij de vroegste gedaantes van denken, schrijven en spreken uit de antiek-Griekse cultuur die de oude Grieken mettertijd ‘philosophia’ zijn gaan noemen. Vervolgens behandelt dit vak de belangrijkste klassieke antiek-Griekse en hellenistische denkers (Socrates, Plato, Aristoteles) en denkscholen (scepticisme, stoïcisme, epicurisme, neoplatonisme). Daarna staat het vak stil bij de wisselende positie die filosofisch-wetenschappelijke manieren van denken kregen toegewezen in de middeleeuwse christelijke cultuur, welke gedaantes denken daarbij aannam, en in welke mate daarin de antiek-Griekse filosofische erfenis verder leefde. Het vak zal daarbij niet alleen wijzen op de eigenheid, maar ook op de beperktheid van de Westerse filosofische traditie.    

Cultuurfilosofie (1009FLWFIA, Arthur Cools, 6 SP)

Semester 2

In dit opleidingsonderdeel geven we een inleiding in een aantal grondthema's uit de cultuurfilosofie, met name het onderscheid tussen cultuur en natuur, tussen wereld en biotoop, de talige conditie van cultuur, de ontwikkeling van techniek, de sociale dimensies van gemeenschap, waarderen en het heilige. We lichten de relevantie van deze thema's toe aan de hand van een aantal debatten uit de actualiteit en bespreken ook de methodologieën van de cultuurfilosofie.

3. Extra vakdidactiek Wijsbegeerte

  • Heb je al een educatieve master? Dan kan je een extra vakdidactiek wijsbegeerte verwerven. Zo krijg je het vereiste bekwaamheidsbewijs als leraar filosofie.
  • Je neemt hiervoor de onderstaande opleidingsonderdelen op aan de Antwerp School of Education:
    • Introductie vakdidactiek wijsbegeerte (3sp)
    • Vakdidactiek wijsbegeerte (6sp)
    • Groeistage wijsbegeerte (6sp)
  • Om deze vakken op te nemen, moet je in je studieloopbaan al voor 30 studiepunten filosofie-inhouden hebben verworven. Is dat niet het geval, dan kan je onder meer via microcredentials je inhoudelijke vakkennis wijsbegeerte uitbreiden.
  • Wie nog geen educatieve master heeft, maar wel een diploma van leraar, moet ook nog het opleidingsonderdeel masterproef (6sp) opnemen om een extra vakdidactiek te verwerven. Hiervoor voer je een kleinschaling praktijkgericht onderzoek uit.
  • Creditbewijzen die je binnen de microcredentials behaalde, kan je gebruiken voor vrijstellingen.

4. Verkorte bachelor wijsbegeerte

Wil je graag het diploma bachelor wijsbegeerte behalen en heb je al een (ander) diploma hoger onderwijs op zak, dan kan je een verkorte bachelor wijsbegeerte in avondonderwijs volgen. Het studieprogramma van de verkorte bachelor telt ongeveer 102 studiepunten. Het bevat de opleidingsonderdelen die tot de kern van de opleiding behoren: filosofische vaardigheden, geschiedenis van de wijsbegeerte, systematische wijsbegeerte en lectuur van filosofische auteurs. Verder biedt het ruimte voor enkele keuzeopleidingsonderdelen. De bacheloropleiding wordt met een filosofische scriptie afgerond.

  • De lessen en examens (behalve voor enkele keuzeopleidingsonderdelen) worden ’s avonds geroosterd.
  • Creditbewijzen die je binnen de microcredentials behaalde, kan je gebruiken voor vrijstellingen.