Professor Jorg Kustermans:

"In een politieke context maakt het niet uit wie gelijk heeft. Het gaat erom wie gelijk krijgt"

Er was een tijd waarin men ervan uitging dat de meerderheid van de bevolking zeker geen gelijk moest krijgen. Men sprak toen niet over de meerderheid maar over de massa of over de menigte. Die massa of menigte, zo wist de elite wel zeker, was te wispelturig, te emotioneel en te onwetend om politieke macht in handen te krijgen. Als men de massa vrijheid geeft en macht geeft, laat staan gelijk geeft, dan kan men enkel vrezen voor de beschaving. Enkel de elite kan hoeder zijn van de bestaande orde. Maar de meerderheid draagt een ongelooflijke kracht in zich, met name wanneer ze zich weet te mobiliseren – letterlijk: in gang te zetten – als massa. Dan claimt ze gelijk en krijgt ze ook vaak gelijk. Dan gaat de beschaving niet ten onder, maar krijgt een gefossiliseerde orde een gezonde dosis rechtvaardigheidsverlangen toegediend.

Echte massa’s en valse massa’s

Maar er stelt zich een probleem: er zijn echte massa’s en valse massa’s, moedige massa’s en bange massa’s, spontane massa’s en gemanipuleerde massa’s. Het is enkel de echte, moedige, spontane massa die de bestaande orde nieuw leven inblaast onder impuls van haar natuurlijke leiders. Wanneer de valse, bange en gemanipuleerde massa ontstaat en haar gelijk claimt en haalt – een gelijk dat een cynische elite haar influistert – dan vrees ook ik af en toe voor de toekomst van de beschaving.

Professor Stefaan Walgrave:

"Het is in ieder geval meer democratisch om de meerderheid gelijk te geven dan om een minderheid te volgen."

Maar de beste democratie is er een waarin zoveel mogelijk burgers hun zin krijgen. In zulke democratie wordt geprobeerd om de minderheid van mensen met wiens voorkeuren niet wordt rekening gehouden zo klein mogelijk te maken. België en Nederland staan bekend als democratieën waarin typisch naar zo’n breed draagvlak gezocht wordt. Dat gebeurt onder meer door ons proportioneel kiesstelsel waarbij de meerderheid niet plots een bonus krijgt en daardoor nog veel meer macht krijgt dan je op basis van het aantal stemmen zou verwachten.

Dictatuur van de meerderheid

In de Verenigde Staten en bijvoorbeeld ook Groot-Brittannië krijgen de winnaars van de verkiezingen wel bijkomende zetels in het parlement. Een tweede manier om de dictatuur van de meerderheid te voorkomen is er voor zorgen dat je extra veel stemmen nodig hebt om de grondwet te wijzigen. Daardoor wordt het voor een kleine meerderheid onmogelijk om de basisregels van het spel te wijzigen; daarvoor heb je de minderheid nodig.

• Professor Stefaan Walgrave en Professor Jorg Kustermans geven les aan de opleiding politieke wetenschappen