Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds VLIR. UA levert aan VLIR de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de Vlaamse overheid. UA levert aan de Vlaamse overheid de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

StatUa is een forum waar onderzoekers in de statistiek en de toegepaste statistiek, die werkzaam zijn op één van de zeven faculteiten van de universiteit of aan één van de departementen van de hogescholen, op een snelle en informele manier informatie kunnen uitwisselen. Daarnaast brengt StatUa op regelmatige tijdstippen onderzoekers uit universiteit, instituten en hogescholen samen voor seminariedagen of workshops. De bedoeling hiervan is om te komen tot een uitwisseling van ideeën en ervaringen met betrekking tot statistische methodes, wat de eengemaakte universiteit en haar associatie ten goede komt.

De belangrijkste objectieven zijn: -een follow-up onderozek uit te voeren bij zoveel mogelijk personen die aan de tweede fase van de ECHR-I hebben deelgenomen. -het bestuderen van een nieuwe steekproef om de evolutie van de prevalentie binnen deze leeftijdsgroep na te gaan -de prevalentie, incidentie en evt. remissie van respiratoire symptonen en allergie na te gaan -de evolutie van symptomatologie, atopie, longfunctie en bronchiale hyperreactiviteit onderzoeken en het effect van de behandeling op de prognose. ...

Borstkanker is één van de belangrijkste oorzaken van verloren potentiële levensjaren bij vrouwen in Vlaanderen. Uit grote internationale studies blijkt dat een tweejaarlijks mammografisch onderzoek bij vrouwen van 50 tot en met 69 jaar, de borstkankersterfte gevoelig kan doen dalen. Van de Vlaamse vrouwen uit de doelgroep wordt slechts een minderheid preventief onderzocht via mammografie. Anderzijds situeert een groot gedeelte van de preventieve mammografieën zich buiten de beoogde doelgroep. Eén van de vijf Gezondheidsdoelstellingen van de Vlaamse Gemeenschap betreft dan ook de borstkankerscreening. Vanaf 15 juni 2001 is er een Vlaamse programma voor borstkankerscreening. Drie van de vier vrouwen van 50 tot en met 69 jaar moeten tegen 2006 een preventief mammografisch onderzoek hebben laten uitvoeren en 80% van alle screeningsmammografieën moet binnen deze vooropgezette leeftijdsgroep plaatsvinden. Naast de gewenste verschuiving van screeningsmammografieën buiten de doelgroep naar screeningsmammografieën binnen de doelgroep, gaat ook veel aandacht naar de kwaliteit van de screening. Vrouwen die deelnemen aan het screeningsprogramma, krijgen de garantie dat de meewerkende radiologische eenheden voldoen aan strenge Europese kwaliteitscriteria, zowel qua fysisch-technische aspecten (het mammografietoestel) als qua positionering (de radioloog). De vrouwen kunnen de preventieve mammografie in het kader van het screeningsprogramma gratis laten uitvoeren. Voor de organisatie van deze screening wordt in Vlaanderen onder meer een beroep gedaan op de 5 Regionale Screeningscentra (RSC), waaronder het RSC Antwerpen, dat deel uitmaakt van het Centrum voor Kankerpreventie van de Vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde (Universiteit Antwerpen). Een RSC is referentiecentrum dat instaat voor de uitnodigingen aan de vrouwen, het inlichten van de vrouwen en de betrokken artsen over het onderzoeksresultaat, de tweede lezingen van de mammografieën, de administratieve opvolging van het medisch traject van screeningspositieven en de wetenschappelijke evaluatie van het screeningsprogramma (volgens een epidemiologisch protocol op basis van Europese richtlijnen). De opdracht van de RSC's is geformaliseerd door een convenant met de Vlaamse Overheid. Sinds enkele jaren bestaan er zogenaamde Logo's (Loco-regionaal gezondheidsoverleg en 'organisatie). Dit zijn geografische entiteiten tussen het niveau van de provincie en de gemeente die de preventieve gezondheidszorg in hun regio behartigen. Er zijn in Vlaanderen 26 Logo's actief. De Logo's werken elk met één van de 5 erkende Regionale Screeningscentra samen om de borstkankerscreening te organiseren. De Vlaamse overheid heeft ervoor geopteerd om de borstkankerscreening te organiseren via twee sporen. Vrouwen worden via het 1ste spoor door hun huisarts of gynaecoloog doorverwezen of via het 2de spoor rechtstreeks door het RSC uitgenodigd voor een screeningsmammografie bij een erkende radiologische eenheid. Deze radiologische eenheden (privé, ziekenhuis of mammobiel) voeren de mammografische onderzoeken uit. De dubbele lezing, een essentieel onderdeel met betrekking tot de kwaliteitsverzekering, gebeurt door het RSC. Bij afwijkingen wordt de diagnostiek op punt gesteld en worden de vrouwen eventueel behandeld. Hierbij worden o.a. gynaecologen, radiologen, oncologen, chirurgen en anatoompathologen betrokken.

Chronische obstructieve respiratoire aandoeningen (Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) en astma) vertonen een toenemende prevalentie met belangrijke economische gevolgen. Vermits luchtvervuiling een belangrijke factor kan zijn, heeft dit project als doel het nagaan van deze invloed. De volgende doelstellingen zijn geformuleerd: 1) Het vaststellen van gezondheidsparameters van de luchtwegen (luchtwegklachten, longfunctie, bronchiale overprikkelbaarheid) en allergie in Antwerpen en een aantal gemeenten in de Provincie. 2) De bepaling van de individuele blootstelling ('exposure assessment'). 3) Het evalueren van het verband tussen de samenstelling van de lucht (deeltjesfracties) en het voorkomen van ademhalingsklachten, astma en allergie bij volwassenen en kinderen in Antwerpen en een aantal gemeenten in de Provincie. 4) Om de relatie van deze aandoeningen met de chemische samenstelling van de fijne deeltjesfractie te kunnen bepalen, is een chemische karakterisatie noodzakelijk. Deze deeltjesfractie bestaat, naast anorganische componenten, vooral uit organische verbindingen en roet. De karakterisatie is, in het bijzonder voor de organische fractie en gezien het voorkomen van een groot aantal verbindingen in kleine concentraties, geen eenvoudige zaak. Om deze fractie beter in kaart te brengen, zullen de mogelijkheden van tweedimensionale Gaschromatografie, gekoppeld met Time-of-Flight Massaspectrometrie nagegaan worden. Verder zullen ook de andere (anorganische) fracties met moderne analysetechnieken geanalyseerd worden en dit zowel kwalitatief als (semi-)kwantitatief. Het geheel moet ons in staat stellen inzicht te verkrijgen in de rol van deze fracties met bovenvermelde respiratoire aandoeningen (COPD en astma).

Eén van de vijf gezondheidsdoelstellingen van de Vlaamse Gemeenschap voor de periode 1998-2002 betreft de borstkankerscreening. Voor de organisatie van deze screening wordt in Vlaanderen onder meer een beroep gedaan op de vijf Regionale screeningscentra. Het Centrum voor Kankerpreventie van de UIA is één van deze 5 RSC. Een RSC is een referentiecentrum dat instaat voor de uitnodigingen aan de vrouwen, het inlichten van de vrouwen en de betrokken artsen over het onderzoeksresultaat, een deel van de eerste lezingen en alle tweede lezingen van de mammografieën, de administratieve opvolging van het medisch traject van screeningspositieven en de wetenschappelijke evaluatie van het screeningsprogramma (volgens een epidemiologisch protocol op basis van Europese richtlijnen).

Inleiding: Vanaf 1997 is er gestart met een onderzoek naar het effect van risicofactoren voor en na de geboorte (perinataal) op het ontstaan van astma en allergieën bij kinderen. Het onderzoek is de PIPO-studie genoemd, dit staat voor Pasgeborenen en de Invloed van Perinatale factoren op Overgevoeligheid. Zwangere vrouwen worden gevraagd om mee te doen en hun kinderen worden opgevolgd tot ze minstens 4 jaar zijn. Er zijn inmiddels 800 deelnemers aan dit onderzoek en er zullen nog nieuwe deelnemers bijkomen tot mei 2001, zodat er in totaal ongeveer 1.200 kinderen aan de studie meedoen. Vraagstellingen van de PIPO-studie: 1. Welke factoren rond de geboorte spelen een rol bij het ontstaan van astma en andere atopische aandoeningen (hooikoorts, eczeem)? 2. Welke factoren bepalen de sterkte van het verband tussen de blootstelling aan de veel voorkomende allergenen (huisstofmijt, katten-epitheel) en het ontstaan van astma en allergie? 3. Hoe ontwikkelt de immunologische reactie op deze allergenen zich in de tijd en wat is de relatie hiervan met klinische symptomen? 4. Zijn er vermijdbare factoren voor het ontstaan van astma en allergie? Doelstelling van het voorliggend project: Uitvoeren van de follow-up van de kinderen van de PIPO-studie op de leeftijd van 4 jaar, aangezien de onderzoekspopulatie reeds grotendeels is gevormd. Werkplan: Tijdens de studie worden twee stofmonsters genomen: op 5 maanden zwangerschap en 3 maanden na de geboorte. De hoeveelheid huisstofmijtallergenen zal in deze stofmonsters bepaald worden. Verder worden er 2 uitgebreide vragenlijsten afgenomen. Verschillende risicofactoren worden hierin bevraagd (o.a. familiale aanleg, rookgedrag, voeding, binnenhuis-factoren). Vooral factoren vóór, rond en na de geboorte (perinataal) worden nagevraagd. De ouders noteren gedurende het eerste jaar, eenmaal per week allergische en ademhalingsklachten. Ook de arts van Kind&Gezin of de eigen arts wordt gevraagd om 4 keer per jaar een medische vragenlijst in te vullen. Op de leeftijd van 1 jaar krijgen alle kinderen, na toestemming van de ouders, een lichamelijk onderzoek door een onderzoeksarts en wordt er bloed afgenomen voor een evaluatie van de aanwezigheid van allergie. Aangezien astma en allergie vooral ook pas op latere leeftijd ontstaan, is een verdere follow-up van de kinderen zeer belangrijk. Deze follow-up zal met behulp van dit project worden uitgevoerd. Van alle kinderen worden gedurende het hele onderzoek ieder half jaar gegevens verzameld over veranderingen in de omgevingsfactoren en het optreden van astma en atopische aandoeningen. Dit gebeurt aan de hand van via de post verzonden vragenlijsten, die de ouders invullen en terugsturen. Vervolgens vindt op de leeftijd van 4 jaar een uitgebreid onderzoek plaats. Dit zal onder andere gebeuren via een vragenlijst, lichamelijk onderzoek en een bloedafname voor de bepaling van totaal en specifieke allergische kenmerken in het bloed. Resultaten worden bekend gemaakt in een rapport en aan internationale vaktijdschriften aangeboden.

In een eerder onderzoek van de geneeskundige partner is gebleken dat men in het centrum van Antwerpen dubbel zoveel astmaklachten waarnam dan in de zuidelijke agglomeratie. Een aantal bekende persoons- en omgevingsgebonden factoren konden slechts gedeeltelijk ditverschil verklaren. Daarom zal in dit projectvoorstel getracht worden om in Vlaanderen de impact van bepaalde polluenten (in de eerste plaats PM2.5, d.i. de fractie van atmosferische stofmet een diameter beneden 2.5 micrometer) op de ademhalingsgezondheid te bepalen. Hiertoe zal door de chemische partner in een aantal representatieve residenti~le woningen de binnenlucht bemonsterd worden en de concentratie van PM2.5 en de samenstelling van de gasfase bepaald worden. Ook in de corresponderende buitenlucht zal de concentratie aan PM2.5 nagegaan worden. Zo kan voor de betrokken proefpersonen de individuele blootstelling worden berekend. De bekomen stalen zullen gescreend worden op de aanwezigheid van een geselecteerde groep van polluenten (polycyclische aromatische waterstoffen en hun nitro-analogen; HNO2 en NO2). De luchtmetingen zullen genomen worden in de woningen van een steekproefvan deelnemers aan het vervolgonderzoek van de European Comrnunity Respiratory Health Survey (ECRHS). Het medische gedeelte van dit onderzoek zal uitgevoerd worden met parti~le steun van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. De ECRHS zal plaatsvinden in dezelfde gebieden als in vorig onderzoek, aangezien hier reeds grote verschillen in ademhalingsklachten en allergie tussen de verschillende gebieden gevonden werden en deze verschillen konden niet verklaard worden door verschillen in persoonlijke risicofactoren. De bernonsteringsplaatsen voor de buitenluchtmetingen zullen dus op representatieve plaatsen in deze gebieden (rooster) gekozen worden. Voor de binnenlucht zal zoveel mogelijk in de huizen van de proefpersonen worden gemeten. Door nu ook de luchtverontreiniging (met name PM2.5) te meten, zal een inschatting gemaakt kunnen worden van het effect van een verandering van de PM2.5 (zowel in buiten- als in binnenlucht) op het voorkomen van ademhalingsklachten en allergie op de Vlaamse bevolking.

Op de afdeling Neonatologie werd in samenwerking met 4 andere ziekenhuizen en met de vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde een onderzoek uitgevoerd naar de vervangbaarheid van vroege behandeling met indomethacine als standaard behandeling bij open ductus arteriosus. Het gebruik van indomethacine is immers niet vrij van soms ernstige neveneffecten, zoals een verminderde diurese met belangrijke repercussie op de waterhuishouding van het te vroeg geboren kind en meer ernstige zoals necrotiserende enterocolitis. Vroeggeboren kinderen (zwangerschapsduur < 32 weken) met open ductus arteriosus en met een respiratoir distress syndroom werden gerandomiseerd over een groep waarbij vanaf de derde levensdag indometacine werd toegediend en een groep waarbij vanaf de derde levensdag ibuprofen Lysine IV werd toegediend. Uiteindelijk werd op het einde van de tweede week nagegaan bij hoeveel kinderen in beide groepen de ductus arteriosus nog open staat en bij hoeveel kinderen dit een heelkundige correctie vergde. Bovendien werd in beide groepen de frequentie en de ernst van bijwerkingen longitudinaal opgevolgd. Om een registratie van ibuprofen voor de behandeling van persisterende ductus arteriosus bij de FDA voor te bereiden, wordt aan de dienst Epidemiologie en Sociale Geneeskunde gevraagd of ze aanvullende statistische analyses willen uitvoeren op de verzamelde onderzoeksgegevens.

In het kader van de follow-up van de EC Respiratory Health Survey zullen jonge volwassenen (20-45 jaar), wonend in stad- of zuid-Antwerpen die aan de initiële studie in 1991-2 hebben deelgenomen hebben uitgenodigd worden voor een herhaling van het onderzoek, nl afnemen van vragenlijsten, meten van de longfunctie, opzoeken van allergie en bronchiale overprikkelbaarheid. Tevens zullen nu gegevens bekomen over blootstelling aan allergenen en aan binnenhuis- en buitenhuis-pollutie. De studie loopt in een internationaal multi-center-verband.

Een cohorte van 2.000 boorlingen wordt opgevolgd vanaf 3 maanden na de conceptie. Op basis van anamnestische gegevens (vragenlijst), stofbemonstering en biologische monitoring wordt de blootstelling aan de determinanten van astma, allergische rhinitis en atopisch eczeem bepaald. De incidentie van deze aandoeningen wordt geregistreerd minstens tot 2 jaar na de geboorte. In een geneste case-referent studie worden de relaties tussen de blootstellinq aan allergenen en het voorkomen van astma, allergische rhinitis en atopisch eczeem in detail bestudeerd. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar de mogelijke interacties met polluenten.

Het bestuderen van de geografische spreiding van kanker met het oog op het evalueren van milieugezondheidseffecten kan vertrekken vanuit twee verschillende uitgangspunten. Enerzijds kan dit een routine-activiteit zijn die tot doel heeft signalen van een verhoogde frequentie uit te sturen waarop dan onderzoek uitgevoerd wordt naar de verklaringen voor deze verhoogde frequentie. Anderzijds kan de studie geïnitieerd worden vanuit de bezorgdheid met betrekking tot de gezondheidseffecten van een polluerende puntbron. In deze studie zal worden nagegaan wat de haalbaarheid is van het weergeven van de geografische spreiding van de nieuwe gevallen van kanker door middel van de verschillende kankerregistratiesystemen in Vlaanderen. De nadruk zal voornamelijk worden gelegd op methodologische aspecten. Na een uitgebreid onderzoek van de (inter)nationale wetenschappelijke literatuur met betrekking tot het gebruik van kankerregisters bij de behandeling van milieu-gezondheidseffecten, zal worden geëxploreerd in welke mate de verschillende registratiesystemen in Vlaanderen performant zijn met betrekking tot de geografische identificatie van de geregistreerde gevallen. Tot slot zal een geografische rapportering van de in Vlaanderen geregistreerde gevallen van kanker worden uitgewerkt.

Borstkanker is één van de belangrijkste oorzaken van verloren potentiële levensjaren bij vrouwen in Vlaanderen. Uit grote internationale studies blijkt dat een tweejaarlijks mammografisch onderzoek bij vrouwen van 50 tot en met 69 jaar, de borstkankersterfte gevoelig kan doen dalen. Van de Vlaamse vrouwen uit de doelgroep wordt slechts een minderheid van ongeveer 40% preventief onderzocht via mammografie. Anderzijds situeert de helft van de preventieve mammografieën zich buiten de beoogde doelgroep. Eén van de vijf Gezondheidsdoelstellingen van de Vlaamse Gemeenschap voor de periode 1998-2002 betreft dan ook de borstkankerscreening. In het jaar 2002 moet de borstkankerscreening bij vrouwen doelmatiger verlopen. Drie van de vier vrouwen van 50 tot en met 69 jaar moeten tegen 2002 een preventief mammografisch onderzoek hebben laten uitvoeren en 80% van alle screeningsmammografieën moet binnen deze vooropgezette leeftijdsgroep plaatsvinden. Tot nu toe was het Centrum voor Kankerpreventie van de UIA, behorend tot de Vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde, actief in een aantal pilootprojecten voor borstkankerscreening. Uit deze pilootprojecten werd veel lering getrokken en zij effenden het pad voor een echt screeningsprogramma naar borstkanker. In de loop van het jaar 2000 kondigden de verschillende verantwoordelijke ministers aan dat vanaf 2001 van pilootprojecten zal worden overgestapt naar een georganiseerde screening voor heel België. Naast de gewenste verschuiving van screeningsmammografieën buiten de doelgroep naar screeningsmammografieën binnen de doelgroep, gaat ook veel aandacht naar de kwaliteit van de screening. Vrouwen die deelnemen aan het screeningsprogramma, krijgen de garantie dat de meewerkende radiologische eenheden voldoen aan strenge Europese kwaliteitscriteria, zowel qua fysisch-technische aspecten (het mammografietoestel) als qua positionering (de radioloog). De vrouwen zullen de preventieve mammografie in het kader van het screeningsprogramma gratis kunnen laten uitvoeren. Voor de organisatie van deze screening wordt in Vlaanderen onder meer een beroep gedaan op de 5 Regionale Screeningscentra (RSC). Het Centrum voor Kankerpreventie van de UIA is één van deze 5 RSC. Een RSC is een referentiecentrum dat instaat voor de uitnodigingen aan de vrouwen, het inlichten van de vrouwen en de betrokken artsen over het onderzoeksresultaat, een deel van de eerste lezingen en alle tweede lezingen van de mammografieën, de administratieve opvolging van het medisch traject van screeningspositieven en de wetenschappelijke evaluatie van het screeningsprogramma (volgens een epidemiologisch protocol op basis van Europese richtlijnen). Sinds enkele jaren bestaan er zogenaamde Logo's (Loco-regionaal gezondheidsoverleg en 'organisatie). Deze zijn geografisch afgebakend tussen het niveau van de provincie en de gemeente en ze behartigen de preventieve gezondheidszorg in hun regio. De Logo's dienen voor de organisatie van de borstkankerscreening een overeenkomst te sluiten met een RSC. In de provincie Antwerpen zijn 6 Logo's, die allen hebben geopteerd om met het RSC van de UIA samen te werken. Het RSC van de UIA heeft aldus een belangrijke verantwoordelijkheid voor het goed verlopen van de borstkankerscreening in de provincie Antwerpen.

In het (recente) verleden waren de ziekenfondsen de enige aangevers van gegevens voor de kankerregistratie in Vlaanderen. Onvolledigheid, gebrek aan standaardisatie en laattijdigheid waren de belangrijkste tekorten van het kankerregister. Het Project beoogt door een actieve gegevensverzameling, een performant kankerregister uit te bouwen. Doelstelling is de uniforme verzameling en verwerking van een beperkt aantal relevante gegevens uit de dossiers van alle in ziekenhuizen behandelde gevallen van kanker Het uitbouwen van een kwalitatief hoogstaand register betekent een belangrijke bijdrage in de strijd tegen kanker. Een dergelijk register laat toe de oorzaken van kanker verder te bestuderen en de effecten van interventies (preventief en curatief) te evalueren.

Een cohorte van 2.000 boorlingen wordt opgevolgd vanaf 3 maanden na de conceptie. Op basis van anamnestische gegevens (vragenlijst), stofbemonstering en biologische monitoring wordt de blootstelling aan de determinanten van astma, allergische rhinitis en atopisch eczeem bepaald. De incidentie van deze aandoeningen wordt geregistreerd minstens tot 2 jaar na de geboorte. In een geneste case-referent studie worden de relaties tussen de blootstellinq aan allergenen en het voorkomen van astma, allergische rhinitis en atopisch eczeem in detail bestudeerd. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar de mogelijke interacties met polluenten.

Door middel van koppeling van het gegevensbestand van het proefbevolkingsonderzoek naar borstkanker in de Rupelstreek en het kankerregister van de Integrale Kankerstichting Antwerpen, wordt gestreefd naar het bepalen van het aantal en stadiumverdeling van "naar aanleiding van screening ontdekte borstkankers', 'intervalcarcinomen' en 'niet naar aanleiding van screening gediagnosticeerde borstkankerpatiënten'. Op deze wijze kunnen de validiteitsparameters van de mammografische screeningstest worden berekend en kan een eerste schatting worden gemaakt van het effect van borstkankerscreening op de stadiumverdeling van borstkanker. De ervaring met record-linkage zal een indruk geven van de bruikbaarheid van het provinciale kankerregister bij de evaluatie van (preventieve) gezondheidsacties.

Beoogd wordt prevalentiecijfers voor astma en COPD te bekomen bij kinderen en oudere volwassenen, evenals bij migranten uit de Antwerpse regio en ook bijkomende informatie over mogelijke risicofactoren met de bijzondere bijdoeling vroeger bij jonge volwassenen vastgestelde verschillen in voorkomen van astma en allergie en ook van risicofactoren tussen stad en voorstad te bevestigen.

Opstellen van een advies voor de Vlaamse Minister van tewerkstelling en sociale aangelegenheden, mbt de potentieel gezondheidsbedreigende aspecten van de extreem laagfrequente electromagnetische velden in de omgeving van hoogspanningskabels en -lijnen. Advies wordt gebaseerd op literatuur en internationale rapporten.

De onderzoeksactiviteiten van het Centrum voor Kankerpreventie waren in 1993 gericht op de secundaire preventie van baarmoederhals- en borstkanker. Met betrekking tot de primaire preventie van kanker zijn de werkzaamheden in het kader van het Provinciaal Kankerregister Antwerpen en de registratie bronchuscarcinoom voorgezet en werd gestart met twee studies over de relatie tussen beroep en kanker. Ook werd sociologisch onderzoek rond kankerpreventie bij jongeren uitgevoerd.

Het Centrum voor Kankerpreventie is werkzaam binnen de vakgroep Epidemiologie en Sociale geneeskunde van de Universitaire Instelling Antwerpen. Een van de belangrijkste doelstellingen van het Centrum voor Kankerpreventie is hel streven naar een doelmatige organisatie van Kankerpreventie en kankerscreening. De activiteiten van het Centrum voor Kankerpreventie zijn gericht op: Secundaire preventie van borstkanker; secundaire preventie van baarmoederhalskanker; kankerregistratie; primaire preventie.