AIRbezen Antwerpen 2014

Het AIRbezen-project in 2014 in Antwerpen was een initiatief van prof. Roeland Samson en doctoraatsstudent Jelle Hofman (Bio-ingenieurswetenschappen, UAntwerpen), in samenwerking met enkele bezorgde, maar enthousiaste en vrijwillige Antwerpenaren die elkaar vonden binnen StadsLab2050. StadsLab2050 is een stedelijk laboratorium dat de omslag naar een duurzame stad wil helpen verwezenlijken. De bedoeling van het AIRbezen-project was om via aardbeiplantjes de luchtkwaliteit - meer bepaald de verkeersgerelateerde luchtvervuiling vervat in het rondzwevend fijn stof - in de stad Antwerpen en haar districten in kaart te brengen.

AIRbezen was een echt citizen science project omdat de inwoners van Antwerpen actief deelnamen aan een onderzoeksproject in samenwerking met vrijwilligers uit de stad, en het op deze manier mee stuurden en ontwierpen, en omdat er een sterke wisselwerking was tussen deelnemers en de Universiteit Antwerpen, waarbij de resultaten terugstroomden naar de burgers.

Opbouw van de campagne

We verkregen 500 aardbeiplantjes via ECOFLORA (ecologische kwekerij uit Halle)

  • Voor alle vrijwilligers werd een infomoment georganiseerd op 24 februari 2014 waar we het concept uitlegden en bijkomende info over fijn stof en de toegepaste meetmethode meegaven. Aangezien we daar niet iedereen konden bereiken werd dezelfde info ook meegegeven op de infoposter en op de website.
     
  • 15-16 maart: verdeelweekend waarop de 500 planten naar 23 verdeelpunten over Antwerpen werden gebracht waar de individuele vrijwilligers hun pakket konden komen ophalen. Elk pakket bestond uit plant, poster met info op achterkant (meetmethode + beperkingen/fijn stof) en papieren bemonsteringszakje met code. Bijkomende info kon verkregen worden via website/facebook waarop we filmpjes plaatsten met de wijze van plaatsing/bemonstering.
     
  • Na ongeveer 2 maanden blootstelling verzamelden de vrijwilligers op zaterdag 10 mei 5 samengestelde bladeren van hun plant volgens de methode gedocumenteerd op hun infoposter, website of infomoment. De bladeren werden voorzichtig geplukt aan de steel zonder het bladoppervlak aan te raken en verzameld in het bijgevoegde en gecodeerde bemonsteringszakje. Deze zakjes werden dan door de vrijwilligers terug naar de verdeelpunten gebracht. Naast het plukken van de bladeren werden de vrijwilligers nog  verzocht om een online vragenlijst in te vullen. Op deze vragenlijst werd aan de vrijwilligers info over de bemonsteringsplaats gevraagd: Adres, plaats (straat/tuin), hoogte, afstand tot de weg, aanwezigheid trein/tram. Deze informatie kan de onderzoekers helpen bij de interpretatie van de verkregen resultaten.

Analyse

De verzamelde bladeren werden vervolgens geanalyseerd aan het laboratorium van het Departement Bio-Ingenieurswetenschappen aan de Universiteit van Antwerpen. Per locatie werden de bladeren verdeeld in 3 groepen (herhalingen).

Per herhaling werd de bladoppervlakte opgemeten en werden ze met behulp van krimpfolie verpakt in kleine plastic potjes. Deze potjes werden eerst gemagnetiseerd met een magnetisch veld van 1 Tesla. Het monster werd uit het magnetisch veld gehaald en vervolgens werd de overblijvende magnetisatie opgemeten (Saturation Isothermal Remanent Magnetisation, SIRM). De waarde uitgedrukt als mA*m werd vervolgens genormaliseerd naar bladoppervlakte (m²) en inhoud van de plastic potjes (10 cm³) waardoor we een uiteindelijke waarde kregen, uitgedrukt als Ampère (A). Deze waarde is afhankelijk van de hoeveelheid magnetiseerbare partikels op het blad en kan dus beschouwd worden als een proxy voor de omgevende hoeveelheid aan magnetiseerbare partikels. De ruimtelijke verdeling van de resultaten werd vervolgens vergeleken in een statistische analyse.

Enkele wetenschappelijke publicaties over de toegepaste methodologie:

  • Matzka, J. and B. A. Maher (1999). "Magnetic biomonitoring of roadside tree leaves: identification of spatial and temporal variations in vehicle-derived particulates." Atmospheric Environment 33(28): 4565-4569.
  • Maher, B. A., et al. (2008). "Spatial variation in vehicle-derived metal pollution identified by magnetic and elemental analysis of roadside tree leaves." Atmospheric Environment 42(2): 364-373.
  • Mitchell, R. and B. A. Maher (2009). "Evaluation and application of biomagnetic monitoring of traffic-derived particulate pollution." Atmospheric Environment 43(13): 2095-2103.
  • Hansard, R., et al. (2011). "Biomagnetic monitoring of industry-derived particulate pollution." Environmental Pollution 159(6): 1673-1681.
  • Kardel, F., et al. (2011). "Leaf saturation isothermal remanent magnetization (SIRM) as a proxy for particulate matter monitoring: Inter-species differences and in-season variation." Atmospheric Environment 45(29): 5164-5171.
  • Kardel, F., et al. (2012). "Intra-urban spatial variation of magnetic particles: Monitoring via leaf saturation isothermal remanent magnetisation (SIRM)." Atmospheric Environment 55(0): 111-120.
  • Hofman, J., et al. (2013). "Spatial distribution assessment of particulate matter in an urban street canyon using biomagnetic leaf monitoring of tree crown deposited particles." Environmental Pollution 183(0): 123-132.
  • Rai, P. K. (2013). "Environmental magnetic studies of particulates with special reference to biomagnetic monitoring using roadside plant leaves." Atmospheric Environment 72(0): 113-129.

Feedback

In juni 2014 werden de resultaten van de studie verspreid zodat ook de scholen/jeugdbewegingen/... waarbinnen plantjes werden verdeeld de resultaten konden bespreken. Bij de rapportering werd rekening gehouden met het experimenteel karakter van de metingen en werd ook de onzekerheid van de meting gedocumenteerd zodat geen onjuiste conclusies konden getrokken worden.