Mivas Circulair:

Maatwerkbedrijven zijn een belangrijk boegbeeld van de sociale economie in België. Vertrekkende vanuit de missie om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te werk te stellen, biedt deze sector van een vijftigtal sociale en beschutte werkplaatsen een socio-economische context aan meer dan 26.000 mensen die op deze manier op een inclusieve manier kunnen deelnemen aan onze maatschappij. Deze impactgedreven ondernemingen hebben zich doorheen de jaren verankerd in de lokale economie en wisten sterke relaties met een scala aan klanten op te bouwen. Echter staan deze bedrijven traditioneel gezien in een uitvoerende rol in de waardeketen wat tot een afhankelijke positie in de economie heeft geleid. Heel wat reguliere bedrijven benaderen deze werkplaatsen nog steeds omwille van de toegang tot ‘cheap labour’ en de reputatiewinsten (MVO) die er te halen zijn uit dergelijke samenwerkingen. Echter zien we steeds meer invloeden van andere impactgedreven ondernemingen die juist met maatwerkbedrijven willen samenwerken om naast hun andere activiteiten ook hun positieve sociale impact verder uit te diepen.

Mivas is een maatwerkbedrijf uit Lier dat 700 doelgroepmedewerkers te werk stelt en in dit onderzoeksproject als ‘case study’ fungeert. Hun economische activiteiten zitten hoofdzakelijk verankerd in de verpakkingssector met grote klanten zoals Kellogg’s, Mondelez en Procter & Gamble waarvoor ze onder andere promobundelingen en displays maken. Door een exponentieel groeiend bewustzijn rond de noodzaak aan verduurzaming van al onze economische activiteiten en de hierop inspelende veranderende wetgeving, worden hun verpakkingsactiviteiten bedreigd en lijkt de verderzetting van deelname aan de lineaire economie geen duurzame toekomstvisie. Een transitie naar de circulaire economie werpt zich op als mogelijk antwoord op deze veranderende context.

In dit onderzoek wordt in eerste instantie gezocht naar nieuwe strategische opportuniteiten voor maatwerkbedrijven op het kruispunt van de sociale en circulaire economie. Hierbij wordt gekeken naar de nood aan nieuwe stakeholders in het opzetten van circulaire waardeketens en de match van deze noden met de kwaliteiten en skills van maatwerkbedrijven. Verder wordt de transitie van maatwerkbedrijven naar een circulaire economie vanuit een systemisch perspectief onderzocht. Dit leidt tot de formulering van barrières, hefbomen en noden die verenigd kunnen worden in een interventiemodel dat de basis vormt voor het transitiemanagement in deze specifieke organisatiecontext.

Ten slotte wordt, als onderdeel van het interventiemodel, een systemische innovatiemethodologie ontworpen om tegemoet te komen aan de nood aan een multidimensionale innovatiestructuur. Hieronder valt ook het ontwerp van een facilitatieproces dat de co-creatie van nieuwe circulaire waardeketens in de samenwerking van een maatwerkbedrijf met meerdere stakeholders kan ondersteunen. Het omarmen van complexiteit en een systemisch perspectief in het opzetten van dit soort innovatieprocessen wordt beoogd.

In de transitie naar de circulaire economie en het implementeren van hergebruik is er een sterke nood aan het co-creëren van nieuwe waardeketens met stakeholders die deel zullen zijn van dit nieuwe systeem. Ontwerpers hebben de skills en competenties om dit soort complexe innovatieprocessen te begeleiden en een faciliterende, visualiserende en mediërende rol op te nemen. Door aan de start van het innovatieproces de nodige kennis en partijen, waaronder essentiële stakeholders zoals dienstverlenende maatwerkbedrijven, samen te brengen, kan de complexiteit van een circulaire waardeketen omarmt worden en kan geëxperimenteerd worden met de schaalbaarheid van circulaire waardeketens en business modellen.