Het Instituut voor Tropische Geneeskunde is verantwoordelijk voor werkpakket 4 (WP4) van het project. Dit werkpakket richt zich op het uitrusten van laatste hulpverleners en rouwenden om beter om te gaan met huidige en toekomstige gezondheidscrisissen. De afgelopen jaren werd de Belgische samenleving geconfronteerd met verschillende dodelijke rampen. Daartoe behoren de COVID-19 pandemie van 2020-2021-2022, maar ook de overstromingen van juli 2021. Tijdens dergelijke rampen moesten de meeste sectoren hun dagelijkse activiteiten omschakelen naar de rampenmodus. Voor sectoren als geneeskunde en defensie is er veel nagedacht over de juiste manier van werken en zijn er vaak specifieke protocollen opgesteld. Voor de uitvaartsector is veel minder conceptueel en praktisch werk verricht, hoewel verschillende studies tijdens en na de pandemie de impact op begrafenispraktijken, rouwpraktijken en inzetbaarheid en mentale gezondheid van begrafenismedewerkers hebben onderzocht. Onderzoek geeft aan dat pandemieën en natuurrampen zorgen voor een verergering van uitdagingen die gepaard gaan met het goed en respectvol opbaren en begraven van overledenen (Suwalowska et al., 2021). Door middel van uitgebreid kwalitatief onderzoek wil WP4 inzichten en praktische aanbevelingen bieden om zowel de laatste hulpverleners als rouwende families te ondersteunen in moeilijke tijden. Bij de ontwikkeling van deze richtlijnen zal ook rekening worden gehouden met de uiteenlopende begrafenisbehoeften en -voorkeuren binnen gemeenschappen (Routen et al, 2021). Door juridische hiaten aan te pakken, de bescherming van werknemers te verbeteren en de behoeften van diverse bevolkingsgroepen te erkennen, willen we een uitvaartsector creëren die duurzaam en meelevend is, klaar om de samenleving te dienen op haar meest kwetsbare momenten.
De COVID-19-pandemie
De COVID-19-pandemie (2020-2022) dient als een belangrijke casestudy voor dit onderzoeksproject. De snelle verspreiding van COVID-19 zette veel landen aan tot ongekende maatregelen om de uitbraak onder controle te krijgen, waarbij activiteiten om de pandemie in te dammen en te beperken werden gecombineerd om de anders verwoestende gevolgen van de pandemie te beperken (de Conick et al., 2020; Vanhamel et al., 2021). Deze acties waren gericht op het vertragen van grote pieken in patiënten, het in evenwicht brengen van de vraag naar ziekenhuisbedden en het beschermen van de meest kwetsbare personen tegen infectie. De exponentiële toename van het aantal sterfgevallen tijdens de pandemie onderstreepte de cruciale rol van de laatste hulpverleners en de uitvaartsector tijdens noodsituaties op het gebied van de volksgezondheid. Het benadrukte de mogelijkheid om begrafenispraktijken anders uit te voeren en legde tegelijkertijd de kwetsbaarheden binnen de sector bloot (Raymaekers, 2021).
Doelstellingen
In samenwerking met de uitvaartsector en als antwoord op lacunes in de bestaande wetenschappelijke literatuur, werden de volgende doelstellingen opgesteld voor WP4:
1. Een diepgaand inzicht verschaffen in de wetgeving die van toepassing is op de uitvaartsector tijdens COVID-19 en aanbevelingen doen voor toekomstige pandemieën.
2. Het verkrijgen van een intersectioneel begrip van de ervaringen van begrafenisondernemers met betrekking tot epidemieën en ziekte-uitbraken, inclusief de ervaringen met betrekking tot begrafenissen als gevolg van zwangerschapsverlies.
3. Begrijpen hoe begrafenisondernemers begrafenissen voor religieuze minderheidsgroepen hebben aangepakt tijdens COVID-19.
4. Het verkennen van innovatieve, op kunst gebaseerde methoden en activiteiten voor publieke betrokkenheid om de discussie en dialoog over de paraatheid voor pandemieën en de rol van de uitvaartsector uit te breiden.
5. Aanbevelingen formuleren over begrafeniswerk en gezondheidsgerelateerde crises.
Bronnen
de Coninck, D., d’Haenens, L., & Matthijs, K. (2020). Perceived vulnerability to disease and attitudes towards public health measures: COVID-19 in Flanders, Belgium. Personality and Individual Differences, 166. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110220
Raymaekers, V., Demeestere, J., Bellante, F., de Blauwe, S., de Raedt, S., Dusart, A., Jodaitis, L., Lemmens, R., Loos, C., Noémie, L., Rutgers, M. P., Vandervorst, F., Vanhooren, G., Yperzeele, L., Nogueira, R. G., Nguyen, T. N., & Vanacker, P. (2021). The impact of COVID-19 on acute stroke care in Belgium. Acta Neurologica Belgica, 121(5), 1251–1258. https://doi.org/10.1007/s13760-021-01726-x
Routen, A., Darko, N., Willis, A., Miksza, J., & Khunti, K. (2021). “It’s so tough for us now” – COVID-19 has negatively impacted religious practices relating to death among minority ethnic groups. Public Health, 194, 146–148. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2021.03.007
Suwalowska, H., Amara, F., Roberts, N., & Kingori, P. (2021). Ethical and sociocultural challenges in managing dead bodies during epidemics and natural disasters. BMJ Global Health, 6(11). https://doi.org/10.1136/bmjgh-2021-006345
Vanhamel, J., Meudec, M., van Landeghem, E., Ronse, M., Gryseels, C., Reyniers, T., Rotsaert, A., Ddungu, C., Manirankunda, L., Katsuva, D., Grietens, K. P., & Nöstlinger, C. (2021). Understanding how communities respond to COVID-19: experiences from the Orthodox Jewish communities of Antwerp city. International Journal for Equity in Health, 20(1). https://doi.org/10.1186/s12939-021-01417-2