“Ook een dier streeft ernaar zich te ontplooien”
Eva Bernet Kempers (UAntwerpen) verdiepte zich in de juridische benadering van het dier in continentaal Europa
Dieren hebben gevoelens en belangen. Toch worden ze juridisch nog vaak gelijkgesteld met voorwerpen. Onderzoeker Eva Bernet Kempers (UAntwerpen) onderzocht hoe ‘dierwaardigheid’ een uitgangspunt kan vormen om dieren consistent en coherent te benaderen in het recht.
De huidige benadering van dieren in het recht schiet tekort. Eén en hetzelfde dier geniet een volkomen andere rechtsbescherming op basis van zijn classificatie als productiedier of huisdier. “Wanneer je twee kippen op één vierkante meter als huisdier houdt, beschouwen we dit als dierenmishandeling, terwijl in de productie-industrie vaak negen kippen op zo’n vierkante meter worden gehouden”, legt Bernet Kempers uit.
Deze onlogische situatie is het gevolg van de ‘instrumentele waarde’ die aan dieren wordt toegekend. Hun ‘gebruik’ doet ertoe in het recht, niet hun wezen an sich. “Het belang van een dier wordt dus enkel in beschouwing genomen via zijn belang voor de mens”, aldus Bernet Kempers.
Tegelijkertijd groeit de consensus dat dieren niet langer gelijk kunnen worden gesteld met voorwerpen. In haar proefschrift onderzocht Eva Bernet Kempers hoe de rechtssystemen van continentaal Europa kunnen omgaan met wezens die niet als persoon, noch als voorwerp kunnen worden behandeld. Ze stelt het concept van dierwaardigheid voor als een centraal uitgangspunt om mens-dierrelaties mee vorm te geven.
Een dierwaardig leven
Het concept van ‘dierwaardigheid’ dat Bernet Kempers opwerpt, staat lijnrecht tegenover de huidige instrumentele benadering van dieren in het recht. Het beginpunt is het idee dat dieren een intrinsieke waarde hebben, los van de waarde die mensen aan dieren toekennen. Net als mensen streven dieren ernaar zich te ontplooien als het individu dat ze zijn, en het recht dient dat te respecteren. “De intrinsieke waarde en soortspecifieke belangen van dieren, gaan hierbij altijd voor op het eventuele gebruik van dieren door mensen”, legt Bernet Kempers uit.
Haar doctoraat toont aan hoe het recht in continentaal Europa in de afgelopen jaren al een stap in die richting zette door dieren te erkennen als ‘waardige wezens’ die bijzondere bescherming genieten, en die onderscheiden worden van ‘voorwerpen’ in het burgerlijk wetboek. “Zodra we het binaire beeld van rechtspersoon en voorwerp loslaten, zien we dat dieren eigenlijk al bepaalde ‘eenvoudige’ rechten bezitten,” stelt Bernet Kempers.
Het dierwaardigheidsconcept kan een normatieve leidraad worden om die eenvoudige rechten van dieren te versterken, “op zo’n manier dat de respectvolle behandeling van dieren met betrekking tot hun soort-specifieke ontplooiing gegarandeerd wordt.”