De materiële cultuur van het dorp
De schattenjacht in het notariaatsarchief van de familie Goossens
Om de 19de-eeuwse materiële cultuur van de dorpsbewoners te onderzoeken wordt beroep gedaan op het archief van de notarisfamilie Goossens. Grootvader Pierre Martin (1810-1830), vader Louis Gustave (1831-1866) en zoon George (1867-1904) stonden vanuit Doel en later Kalloo in voor een groot aandeel van de notariële kwesties (testamenten, inventarissen, schuldbekentenissen, toewijzigen, huwelijks-, koop-, en pachtcontracten, etc.) in het dorp. Voor de materiële cultuur zijn voornamelijk de inventarissen die werden opgesteld in het huis van overledenen en publieke verkopen van meubilaire goederen interessant. De eerste bron geven niet alleen een inzicht in het materiële bezit maar ook in de exacte plaatsing van objecten in het huis. Publieke verkopen van meubels bieden in sommige gevallen eveneens een inzicht in het huis van overleden personen, maar in de meeste gevallen wordt dit geörganiseerd door personen die nog niet overleden zijn. De exacte drijfveer wordt zelden vermeld, maar vermoedelijk gaat het vaak om snelle omzetting van objecten in cash bij een verhuis of afbetaling van schulden. Deze bron biedt het unieke element dat zij ook de koper en verkoopsprijs oplijsten en bijgevolg ook de consumptie van heel wat dorpsbewoners onthult.
Deze bronnen worden momenteel gekoppeld aan de persoonsgegevens van de dorpsbewoners in de Accessdatabank.
De 19-de eeuwse bewoners van het dorp
Bewoners van het polderdorp
Het Primitief Kadaster en bijhorende mutaties geven informatie over het grondbezit in de Doelpolder. Dit hoeft echter niet noodzakelijk overeen te komen met de effectieve bewoners van de grond, zeker in de polder zelf bleef heel wat grond in handen van rijke stadsbewoners die de exploitatie overlieten aan grote pachtboeren. Hoewel in het dorp het aandeel van grondbezitters dat effectief in Doel verbleef groter was dan in de omliggende polder, is er dus een alternatieve bron nodig om een volledig beeld te verkrijgen van de bewoning.
De bevolkingsregisters van de Doelpolder (voor het eerste opgesteld in 1846-1847) bieden hier een oplossing. Deze werden opnieuw opgesteld in 1857-58, 1866-67, 1881-82 en 1890-1891. Om een goed beeld te krijgen werd gekozen om drie doorsnedes (de jaren 1846-47, 1866-67 en 1890-91) in een Access databank in te voeren. Deze databank zal persoonsgegevens koppelen aan adresgegevens (1ste fase) en materieel bezit (2de fase) en stelt het onderzoeksproject in staat om de gezinnen van dorpsbewoners te vergelijken met die van de grotere boeren in de polder.
Foto: eerste dorpswoning van het eerste bevolkingsregister (1846-1847). Het betreft de Zuidvoorstraat 14, oftewel de huidige Camermanstraat 1, bewoond door arbeider Jozef Geerts en zijn vrouw Maria Catherine Schepermans.
Schriftelijke notities bij de kadastrale mutaties van de percelen van Doel
Informatie achter de 19de mutatieschetsen van Doel
Na alle 19de-eeuwse mutaties van het primitief kadaster in GIS te hebben getekend, werden ook de bijhorende schriftelijke notities verwerkt. Deze nota's bevatten informatie over de bestaande en nieuwe eigenaar, perceelnummer, afmetingen en belasting op het betreffende perceel. Bovendien wordt in deze nota's, in tegenstelling tot de schetsen, niet alleen aandacht besteedt aan percelen die worden gesplits of samengevoegd, maar worden ook alle verkopen en erfenissen opgenomen. Daarom geven deze nota's een compleet overzicht van alle transacties en mutaties van het onroerend bezit in Doel doorheen de gehele 19de eeuw.
Foto1: de pagina links geeft steeds de oude situatie weer
Foto 2: de rechtse pagina geeft de nieuwe situatie weer: welke mutatie plaatsvond, de nieuwe aanduiding van het perceel, de nieuwe eigenaar en tenslotte de nieuwe afmetingen en bijhorende belasting
Mutaties van het Primitief Kadaster (1835) van Doel
Het 19de-eeuwse kadaster in een modern jasje
De eerste bronnen die in het kader van dit project worden verwerkt, zijn de 19de- eeuwse schetsen en notities van het Primitief Kadaster (gelegen in het Kadastraal Archief van de stad Gent). Dit kadaster werd opgesteld na de stichting van België en werd voor Doel voltooid in 1835. Deze kaarten bieden ons dat ook een uitstekende weergave van het onroerende eigendom in het dorp en de omliggende polder.
Om niet telkens gehele kaart opnieuw te moeten tekenen , hielden de landmeters de wijzigingen die zich in de loop der jaren voor deden bij in afzonderlijke schetsen en notities (foto 1). Het zijn deze documenten die ons een dynamisch beeld schenken van de evolutie van de onroerende eigendom in het dorp en de polder.
Met behulp van het programma ArcGIS worden de mutaties van zowel de percelen als de bebouwing (foto 2) gedigitaliseerd en wordt het mogelijk om analyses op uit te voeren.
Foto 1: Schets van een mutatie: aan de linkerkant wordt de oude situatie weergegeven, aan de rechterkant werd de vernieuwde bebouwing getekend.
Foto 2: De perceelsmutatie van foto 1 in ArcGIS
Het 20ste-eeuwse kadaster in een modern jasje
Momenteel worden ook de 20ste-eeuwse in GIS ingebracht. Binnenkort kan u ook hierover meer lezen.