Studies die alternatieven voor proefdieren gebruiken
De vervanging van dierproeven door alternatieven is in volle ontwikkeling.
- Computermodellen kunnen in sommige gevallen voorspellen hoe mensen of dieren op iets zullen reageren.
- Technieken zoals stamceltechnologie en het kunnen beschikken over ‘onsterfelijke’ cellijnen maken dat meer en meer in-vitrotesten op cellen of zelfs kunstmatige weefsels (bv. huid) systematisch worden ingezet om bv. de schadelijke effecten van een nieuwe stof te onderzoeken. Als verlengde van deze cellijnen beschikt men ook over ‘organ-on-a-chip' systemen, waarbij men artificiële organen in 3D en orgaansystemen nabootst om effecten van medicijnen te bestuderen.
- Testen op ongewervelde dieren zoals vlinders, fruitvliegjes of wormen vervangen steeds meer testen op gewervelde dieren.
- Ook onderzoek op embryo’s wordt beschouwd als een alternatief voor een dierproef. Aan de Universiteit Antwerpen wordt er onder meer gewerkt met zebravisembryo’s of embryo’s van koeien om de effecten van bepaalde geneesmiddelen of chemische stoffen op de ontwikkeling van een embryo te bestuderen.
Sommige studies aan de Universiteit Antwerpen zijn specifiek gericht op de ontwikkeling van alternatieve, proefdiervrije methoden. Vaak wordt dan in een eerste fase een alternatieve methode ontwikkeld, bijvoorbeeld gebaseerd op celculturen of biochemische reacties. In een tweede fase worden de resultaten van deze nieuwe methoden vergeleken met data uit dierproeven. Als de proefdierdata met voldoende zekerheid voorspeld kunnen worden op basis van de proefdiervrije methoden, worden deze nieuw ontwikkelde tests voorgesteld (bijvoorbeeld aan bedrijven of overheden) als een echte vervanging van dierproeven.
Ten slotte worden ook geregeld studies uitgevoerd die als doel hebben het welzijn van dieren in proefdierfaciliteiten te bevorderen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het onderzoeken van stress die het gevolg kan zijn van dagelijkse routinehandelingen, en het zoeken naar andere, meer verfijnde manieren om met de dieren om te gaan om deze stress te verminderen.
Mensen nemen vrijwillig deel aan wetenschappelijke experimenten. Elk jaar worden er aan UAntwerpen studies opgezet waarbij mensen worden ingezet om bv. de veiligheid en/of effectiviteit van medicijnen te bestuderen. Dit type van studies vindt vanaf voorjaar 2022 onder meer plaats in het innovatieve vaccinonderzoekscentrum Vaccinopolis.