Leeftijd, voeding en menstruatieproducten hebben invloed op vaginale microbioom
Wetenschappelijk onderzoek UAntwerpen naar de vaginale gezondheid bij vrouwen legt nieuwe resultaten bloot
De leeftijd en het al dan niet hebben van kinderen zijn de belangrijkste factoren voor de samenstelling van het vaginale microbioom. Dat blijkt uit nieuwe resultaten van het Isala-project, het burgeronderzoek naar vaginale gezondheid van UAntwerpen. Ook voeding en menstruatieproducten spelen een rol.
In maart 2020 lanceerde Isala haar zoektocht naar 200 gezonde vrouwen die wilden deelnemen aan het project binnen de privacy van hun eigen badkamer. Op één week tijd schreven meer dan 6000 vrouwen zich in als deelneemster, zij maakten van Isala meteen het grootste onderzoek naar het vaginale microbioom ter wereld.
Al meer dan 4500 stalen werden geanalyseerd om het vaginale microbioom (de verzameling van alle bacteriën) op grote schaal in kaart te brengen. Bij 80% van de deelneemsters bleken de lactobacillen de meest voorkomende bacteriesoort. Dit was goed nieuws, want op basis van voorgaand wetenschappelijk onderzoek werden vooral die bacteriesoorten in verband gebracht met een gezonde vagina.
Het Isala-onderzoeksteam, onder leiding van prof. Sarah Lebeer (Departement Bio-ingenieurswetenschappen), analyseerde intussen verder en vond verschillende verbanden met de gegevens van de vragenlijst. Wat blijkt? Age is not just a number en vrouwen hebben misschien zelf wel wat in de hand wat hun vaginale microbioom betreft. Al wil het team voorzichtig blijven: vagina’s zorgen in principe zelf voor een goed microbieel evenwicht.
Welke factoren beïnvloeden het vaginale microbioom?
Het Isala-team onderzocht het verband tussen het vaginale microbioom en maar liefst 166 levensstijl- en omgevingsfactoren. Daaruit blijkt dat de leeftijd van vrouwen en het al dan niet hebben van kinderen de belangrijkste factoren waren die een verklaring vormden voor de samenstelling van het vaginale microbioom.
“Het is niet per se zo dat je een minder of meer gezond microbioom krijgt naarmate je ouder wordt”, nuanceert Lebeer, “maar de samenstelling van je bacteriën verandert wel. Dat geldt ook voor het al dan niet krijgen van kinderen. Bij vrouwen die kinderen hebben, vinden we in het algemeen andere bacteriën terug, zoals meer Lactobacillus gasseri en Bifidobacterium. Die laatste speelt trouwens ook een rol in de opbouw van een gezonde darmflora bij pasgeborenen.”
Hormonale anticonceptie
De onderzoekers vonden ook heel wat andere factoren die invloed hadden op de aanwezige bacteriën in de vagina. Zo is er een belangrijke link met hormonale anticonceptie. Vrouwen die de combinatiepil (met oestrogenen en progesteron) nemen, hebben in het algemeen meer lactobacillen, terwijl we minder van deze over het algemeen gunstige bacteriën zagen bij gebruik van een hormoonspiraal. Uiteraard is dit maar een van de vele aspecten bij de keuze voor een anticonceptiemethode, maar tot nu toe werd hier heel weinig onderzoek naar gedaan.
Maandverband of menstruatiecup?
Ook het gebruiken van een bepaald type menstruatieproduct blijkt een impact te hebben. Wat de onderzoekers nu al ontdekten is dat de groep die recent gebruik maakte van maandverband of inlegkruisjes een iets diverser microbioom had. Meer verschillende soorten bacteriën dus, maar ook minder lactobacillen. Bij gebruik van een menstruatiecup hadden de vrouwen verhoudingsgewijs meer lactobacillen, die geassocieerd worden met een positieve rol in de vagina.
“Al kunnen we nog niet uitsluiten of dit echt het gevolg is van de cup op zich, of dat hier andere levensstijlfactoren mee een rol spelen”, zeggen de wetenschapsters.
Je bent wat je eet: ook voor je vagina?
Ook voeding bleek een verrassende factor. De onderzoekers vonden verbanden voor het drinken van gesuikerde dranken, groenten, probiotica, alcohol, vis en vlees.
“Vooral vrouwen die veel groenten en vis eten, hadden iets meer lactobacillen”, vertelt het Isala-team. “Alcohol had geen slechte invloed op het vaginale microbioom, maar heeft natuurlijk andere nadelen. Het consumeren van gesuikerde dranken en vlees bleek wel iets minder gunstig voor het microbioom”. Hier kan er ook een onrechtstreeks verband zijn met gezonde levensstijl in het algemeen. “Iets wat we zeker verder willen onderzoeken in vervolgstudies: kan je actief met voeding iets veranderen aan je vaginale microbioom?"
Natuurlijke schommelingen van het microbioom
Omdat de onderzoekers aanwijzingen hadden dat, naast hormonale anticonceptie, ook de natuurlijke hormonale schommelingen tijdens de menstruatiecyclus impact hebben op de samenstelling van het vaginale microbioom, werd een tweede onderzoeksfase opgestart met bijna 300 vrouwen die zorgvuldig werden geselecteerd uit de eerste onderzoeksfase.
Uit die eerste analyses blijkt dat 70% van de deelneemsters dezelfde meest voorkomende vaginale bacterie had als in de eerste onderzoeksfase. Dat wijst erop dat het vaginaal microbioom niet zomaar verstoord wordt en vrij stabiel kan zijn, vooral als je veel lactobacillen hebt.
Levende geneesmiddelen ontwikkelen
Het Isala-team wil niet enkel weten hoe het vaginale microbioom van gezonde vrouwen eruitziet, de onderzoekers willen ook actief bijdragen aan de gezondheid van vrouwen, hun partners en kinderen. Dit doen ze door gezonde bacteriën uit de stalen op te kweken. De opgekweekte bacteriën worden onderzocht op unieke eigenschappen, waardoor ze verder ontwikkeld zouden kunnen worden als levend geneesmiddel en als alternatief voor antibiotica. Zo vonden ze in de collectie al een Lactobacillus-soort die vitamine B2 kan produceren. De onderzoekers vonden ook bacteriesoorten die schimmelinfecties zouden kunnen verhinderen, of de groei van ongewenste bacteriën kunnen tegengaan.
En er is meer…
Het onderzoek is nog zeker niet afgelopen, de analyses van de stalen en opgekweekte bacteriën gaan de komende maanden verder. Bovendien gaat Isala nog voor het einde van dit jaar op zoek vrouwen die onder één dak leven: zussen, partners, moeders, dochters of vriendinnen. Zo kunnen de onderzoekers in kaart brengen of deze vrouwen een vergelijkbaar vaginaal microbioom hebben of juist helemaal niet.
Volg Isala op de website, Twitter of Instagram om op de hoogte te blijven. Meer details over de resultaten zijn ook terug te vinden in deze wetenschappelijke preprint.