In 1939 maakt de Belgische cineaste Hélène Schirren onderstaande promofilm over de in 1920 opgerichte Belgische Koloniale Hogeschool – thans het rectoraat van de Universiteit Antwerpen, campus Middelheim.
De historische beelden situeren zich in een koloniaal tijdperk, een periode gekenmerkt door geweld en racisme ten aanzien van zwarte personen. Daarom kunnen de beelden confronterend zijn om te bekijken.
Sous l'Etoile d'Or
In de Koloniale Hogeschool kregen Belgische jongemannen een opleiding om als hoge ambtenaar in de kolonies het land aldaar met vaste hand te besturen. De opleiding was elitair, masculien, koloniaal en militair. De film toont een lessenpakket met de nadruk op fysieke en mentale excellentie en dominantie. De opleiding moest ook technisch en wetenschappelijk zijn, naar de standaarden van die tijd, met de studie van machinebouw, plantkunde en lokale talen, naast ook de lokale gebruiken en gewoonten, bestuurskunde en administratief recht, enzovoort. Een eindwerk vormde de afsluiter. De verdediging daarvan ging in de ceremoniële aula door, alwaar ook met vlag en wimpel het einddiploma werd uitgereikt.
De zwartwitopname en de klank van het filmcommentaar geven het geheel een streng karakter. Hoe dan ook was de opleiding doordrenkt van een hiërarchische, autoritair-koloniale denkwereld waarin de zwarte bevolking helemaal onderaan stond.
Intrigerend is de sequentie waarbij een leraar, omringd door jonge studenten, commentaar geeft bij een schedel. Wellicht gaat het hier om een ‘raciale’ analyse, waarbij beweerd werd dat, in de evolutie van de homo sapiens, de zwarte bevolking zich nog in een inferieure positie bevond. In wetenschappelijke en politieke kringen was zulke analyse toen erg verspreid.
In het Belgische koloniale concept van die periode had de zwarte bevolking ook alleen recht op lager onderwijs, waarbij België in feite de kolonies uitbouwde vanuit het basisbeginsel van Apartheid.
De opname valt samen met een bezoek van de toenmalige Belgische Eerste minister Hubert Pierlot aan de Koloniale Hogeschool. Heel even, aan het einde, komt ook koning Leopold III in beeld, maar dat korte fragment situeert zich op een andere locatie.
We zien ook hoe de premier een bloemenkrans neerlegt bij een monument. Dat werd opgericht ter nagedachtenis van Belgen uit de regio Antwerpen, gestorven in de Congo Vrijstaat, dus voor 1908. Het bevindt zich rechts van het koloniale gebouw en is thans overwoekerd door onkruid en struiken en verborgen door bomen. Daardoor is het als een metafoor voor wat velen vergeten waren maar thans meer en meer onder ogen beginnen zien.
De Koloniale Hogeschool bleef actief tot in 1962. De Universiteit Antwerpen is onrechtstreeks de opvolger van de koloniale hogeschool, omdat in 1965 personeel van de vroeger hogeschool, werd geïntegreerd in het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen (RUCA). Ook de gebouwen werden aan de universiteit overgedragen.
De ceremoniele aula kreeg in maart 2023 plechtig de naam ‘Aula Patrice Lumumba’.
De originale opname is eigendom van het AfricaMuseum in Tervuren en wordt bewaard bij Cinematek.