Al sinds 1985 bouwt de Universitaire Stichting voor Ontwikkelingssamenwerking, kortweg USOS, aan een wereld waar sociale rechtvaardigheid centraal staat. Als organisatie verbonden aan de Universiteit Antwerpen en geïnspireerd door ignatiaanse waarden, werkt USOS via drie krachtlijnen: ervaringsgericht leren, duurzame samenwerking met partners in het Globale Zuiden en het ontvangen van studenten en personeel uit het Zuiden in Antwerpen. Wat begon als een studenteninitiatief, groeide in vier decennia uit tot een vaste en gewaardeerde speler binnen de universitaire gemeenschap.
De kiem: sociaal engagement
De kiem voor USOS werd gelegd in de jaren 70 en 80, toen studenten aan de voormalige UFSIA vroegen om een structureel engagement van hun universiteit met wat toen nog de ‘Derde Wereld’ werd genoemd. Met steun van econoom Stefaan Marysse en rector Louis Van Bladel sj kreeg deze oproep concreet vorm. Van Bladel geloofde in een universiteit die méér doet dan opleiden voor de arbeidsmarkt: een plek waar jongeren worden gevormd tot kritische en sociaal bewogen burgers. Samen met Marysse liet hij zich inspireren door de universitaire ngo FUCID in Namen, waar exposurereizen voor studenten werden ingezet als krachtige vorm van bewustmaking. In die geest werd in 1985 USOS opgericht, als antwoord op de oproep van jezuïet Pedro Arrupe om zich actief te verzetten tegen sociale ongelijkheid.
Een reis door vier decennia
- De beginjaren (1985-1994): Een vonk die overslaat
De eerste exposurereis vond plaats in India bij het Xavier Institute of Social Service (XISS) in Ranchi, waar de jezuïet Michael Van den Bogaert academisch werk combineerde met de verdediging van de rechten van de adivasis, de oorspronkelijke bewoners van het Indiase subcontinent. Al snel kwamen er partnerschappen bij in Congo (toen nog Zaïre) en Nicaragua. De USOS-studenten waren erg actief op de campus en organiseerden lezingen, een eigen magazine (‘Globaal’) en culturele activiteiten. De vele spontane initiatieven die uit deze nieuwe organisatie ontsproten, noopten tot een structureel en coherent aanbod. - Vorming centraal (1995-2004): Verbreding en verdieping
Onder leiding van de geëngageerde jezuïet Jef Van Gerwen evolueerde USOS naar een meer gestructureerde vormingsorganisatie. Er kwamen zorgvuldig uitgedachte leertrajecten, wetenschappelijk onderbouwde publieke lezingen en stages voor masterproeven in het Zuiden. De partnerschappen in India, DR Congo en Nicaragua werden verder uitgebouwd. Met deze professionalisering ging USOS in 2003 met vertrouwen de fusie van de drie Antwerpse universiteiten tegemoet. - Levensbeschouwelijke verbreding (2005-2014): Een vaste waarde aan de Universiteit Antwerpen
USOS raakte meteen verankerd binnen de kersverse universiteit. Met de Marokko-partnerwerking werd een nieuw levensbeschouwelijk venster geopend, geheel in lijn met het actief pluralistische project van de Universiteit Antwerpen. De activiteiten breidden uit naar andere opleidingen, zoals Biologie en later de Faculteit Ontwerpwetenschappen. Binnen de samenwerking met India ontstond onder impuls van mensenrechtenspecialist Koen De Feyter de Indiastage als vaste waarde in het internationaal stage-aanbod van de Rechtenopleiding. De sensibiliserende cursus ‘Tweesprakencyclus’, later ‘Debating Development’, werd een vast onderdeel van het centrale interfacultaire onderwijsaanbod. - Globaal engagement (2015-2025): meer wederkerigheid en nieuwe uitdagingen
Het laatste decennium staat in het teken van wederkerigheid. Exposures evolueren naar uitwisselingen in twee of meer richtingen: Belgische studenten gaan naar het Zuiden, en studenten van partners komen naar Antwerpen. De partnerschappen worden multilateraler en de partners wisselen onderling kennis uit met elkaar. Bepaalde partnerschappen komen echter onder druk te staan, zoals in Nicaragua waar de partneruniversiteit UCA werd gesloten door het autoritaire regime en in Bukavu, waar rebellengroep M23 de controle van de regio heeft overgenomen. USOS reageert door solidair te blijven en naar nieuwe vormen van samenwerking te zoeken. Ondertussen wordt aan de universiteit de term ‘ontwikkelingssamenwerking’ ingeruild voor de term ‘globaal engagement’. USOS draagt actief bij aan de hedendaagse visie over hoe de universiteit zich verhoudt tegenover het Globale Zuiden, zoals vastgelegd in het Strategisch Kader Global Engagement van UAntwerpen.
Een blijvende erfenis
USOS is meer dan alleen reizen en projecten. Het is een waardengedreven organisatie die generaties studenten heeft gevormd, talloze samenwerkingen heeft mogelijk gemaakt en de universiteit voortdurend heeft uitgedaagd om haar maatschappelijke rol waar te maken. Als een ‘gist in het universitaire deeg’ blijft USOS mensen verbinden en inspireren om te werken aan een rechtvaardige wereld.