Onderzoek Elke Claessens

Abstract

De Dienst voor Alimentatievordering (DAVO) zorgt voor de invordering van alimentatiegelden (zijnde onderhoudsgeld voor ex-partners en onderhoudsbijdragen voor kinderen na een relatiebreuk), alsook de achterstallen ervan voor onderhoudsgerechtigden die geconfronteerd worden met wanbetaling. Daarnaast kent het voorschotten toe op onderhoudsbijdragen voor kinderen wanneer dit niet (volledig of tijdig) wordt betaald door de onderhoudsplichtige. DAVO vormt zo een wezenlijk opvangnet voor onderhoudsgerechtigden die geconfronteerd worden met een wanbetaling – een situatie die in 2020 één op de vijf onderhoudsgerechtigde huishoudens trof. De toegankelijkheid van deze dienstverlening vormt echter een mogelijke tekortkoming aan het systeem, aangezien er geen sprake is van automatische toekenning van onderhoudsbijdragen en de voorschotten ervan. Ondanks de hogere nood aan een correcte betaling van onderhoudsbijdragen, blijft voornamelijk de take-up van verschillende kwetsbare groepen die geconfronteerd worden met een wanbetaling laag. Allerlei drempels, waaronder een lagere socio-economische status (met name een lagere capaciteit om te navigeren in complexe administratieve systemen), fysieke en mentale hindernissen (waaronder taalbarrières), stigma en intra-familiaal geweld, maken het bijkomend complex om beroep te doen op sociale dienstverlening. Dit wordt nog versterkt indien verschillende van deze drempels elkaar kruisen. In opdracht van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen gaat deze collaboratieve studie de haalbaarheid van een automatisch en universeel alimentatiefonds na vanuit sociaal (Departement Sociologie, Universiteit Antwerpen), financieel (Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving, KU Leuven) en juridisch perspectief (Departement Rechten, Universiteit Antwerpen). Vanuit sociale hoek worden de drempels tot take-up onder de loep genomen vanuit een kwalitatieve onderzoeksbenadering, waarbij zowel medewerkers van DAVO als met wanbetaling geconfronteerde onderhoudsgerechtigden die wel en geen gebruik hebben gemaakt van DAVO aan het woord komen. Het financiële perspectief betreft een uitgebreide budgetraming met betrekking tot de implicaties van een automatische toekenning van alimentatieterugvorderingen en -voorschotten, vanuit verschillende niveaus van dekking. Hierbij wordt rekening gehouden met verscheidene scenario's waarbij, naargelang het profiel van de onderhoudsgerechtigde, de automatisering onmiddellijk, dan wel gefaseerd, in werking treedt. De juridische invalshoek tot slot vertrekt vanuit een internationale vergelijking van bestaande automatische alimentatiefondsen, waaronder Frankrijk, Québec, Nederland, Duitsland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Ook het Belgische wettelijke kader wordt hierbij grondig uitgespit om de mogelijkheden en vereisten in kaart te brengen in functie van een automatisering van de diensten van DAVO. Het samenbrengen van de sociale, financiële en juridische perspectieven dient ten slotte voor het opstellen van een geïntegreerd stappenplan, waarbij de invoering van een universeel en automatisch alimentatiefonds in België werkelijkheid zou kunnen worden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mortelmans Dimitri
• Co-promotor: Claessens Elke
• Co-promotor: Swennen Frederik

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Demografie, Familie en Gezondheid

Project type(s)

• Onderzoeksproject