Geachte vertegenwoordigers van de familie van wijlen Eerste Minister Patrice Lumumba,
geachte vertegenwoordigers van de Afrikaanse gemeenschap in het algemeen en vertegenwoordigers van de Congolese gemeenschap in het bijzonder,
geachte aanwezigen vanuit culturele en wetenschappelijke instellingen of vanuit een bijzondere maatschappelijk engagement,
geachte collega’s van de Universiteit Antwerpen
goede vrienden,
Ik heet u allen van harte welkom op deze bijzondere plechtigheid, hier, in de ceremoniële aula van de vroegere Belgische koloniale hogeschool. Tussen 1920 en 1962 kregen in dit gebouw mannen een eliteopleiding om nadien de kolonies te ‘besturen’. In deze aula, hier, gingen jaar na jaar de publieke verdedigingen van de eindwerken door. In deze aula, hier, werden jaar na jaar plechtig de diploma’s uitgereikt. En dit gebouw is thans het hart van de universiteit, want hier zijn al sinds vele jaren het rectoraat en de centrale diensten gevestigd.
De Universiteit Antwerpen is onrechtstreeks de opvolger van de koloniale hogeschool. In 1965 werd het personeel van de vroeger hogeschool inderdaad geïntegreerd in het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen (RUCA). De gebouwen werden ook aan de universiteit overgedragen.
Rechts van het rectoraat is een klein monument, totaal vergeten, overwoekerd door onkruid, struiken en verborgen door bomen. Het is een monument ter nagedachtenis van Belgen uit de regio Antwerpen, gestorven in de Congo Vrijstaat, dus voor 1908.
Deze historische site is, kortom, vervuld van een verleden dat we in de ogen moeten kijken.
Het gaat in deze ceremonie niet alleen over de geschiedenis van onze universiteit en over België en zijn koloniale verleden. Want de manier waarop we met ons verleden omgaan, geeft ook aan welke wereld we willen, welke wereld we dromen.
De manier waarop we met ons verleden omgaan, geeft ook aan welke wereld we willen, welke wereld we dromen
Dit is dus niet enkel een ceremonie over het verleden, maar ook over de toekomst. Waar staan wij voor, als Universiteit Antwerpen? Welke wereld willen we?
De wereld van morgen krijgt niet alleen vorm via regeringsbeleid of in educatieve, culturele en andere maatschappelijke projecten. We bouwen aan onze samenleving ook door de manier waarop we met elkaar omgaan, hier en nu. Met waarden zoals: respect, inclusie, vertrouwen, verzoening, hoop, liefde. Ook daarin moeten we geloofwaardig zijn. En daarom, beste allen, zijn wij hier nu samen.
Vandaag krijgt deze aula de naam ‘Aula Patrice Lumumba’. Het plechtig geven van een naam is een ritueel waarmee we ons verbinden. Zoals ook het plechtig noemen van namen bijdraagt aan een herdenking. Door het ceremoniële namen geven, tonen we respect voor de mens als mens en voor het concrete individu met zijn eigen levensloop.
Patrice Lumumba werd in 1960 de eerste premier van het onafhankelijke Congo en werd op 17 januari 1961 vermoord. Hij was amper 35 jaar oud. Die moord gebeurde in samenwerking met Belgen en met medeweten van de Belgische overheid.
Lumumba heeft aangeklaagd wat ook een Belgische parlementaire commissie onlangs heeft vastgesteld: “de koloniale overheersing en uitbuiting, het geweld en de gruweldaden, de individuele mensenrechtenschendingen en het racisme en de discriminatie”.
In de decennia na zijn dood is Lumumba zichzelf als het ware overstegen en uitgegroeid tot een belangrijk symbool dat staat voor: emancipatie, respect, gelijkwaardigheid, mensenrechten.
Geachtige aanwezigen, met de naam die wij aan deze aula geven, betuigen we, ten eerste, eer aan wijlen Eerste minister Patrice Lumumba, en bieden zo steun aan zijn familie en aan al wie zijn gedachtenis koestert vanuit respect voor wie hij was en is.
We verwijzen, ten tweede, naar de medeverantwoordelijkheid die België draagt in zijn dood, en dit vanuit een instelling, deze universiteit, die hoe dan ook institutioneel verbonden is met België en zijn koloniale verleden.
We engageren ons, ten derde, om ons in te zetten voor de waarden waarvoor Patrice Lumumba vandaag symbool staat.
We engageren ons om ons in te zetten voor de waarden waarvoor Patrice Lumumba vandaag symbool staat
Deze symbolische naamgeving is voor onze universiteit dus ook een engagement naar de toekomst toe.
Het debat over dekolonisering leeft in de brede samenleving, ook aan deze universiteit. Uiteraard, want wie roots heeft in de migratie, uit Afrika of elders, krijgt wel eens te maken met structureel racisme, micro-agressie, vooroordelen – soms ook aan onze universiteit zelf. Ook wij worden ook geconfronteerd met deze uitdagingen. We moeten werk blijven maken van, en nog meer inzetten op het bestrijden van deze ongelijkheidsmechanismen, zodat onze universiteit een veilige ruimte kan zijn voor elke student en elk personeelslid. Hoe doen we dat?
De Universiteit Antwerpen wil zich oprecht engageren voor de wereld van morgen. De Raad van Bestuur debatteert thans over een uitdieping van onze mission statement, met een versterkte focus op diversiteit, inclusie en respect. We hebben een strategisch kader Globaal Engagement uitgewerkt, dat ons de komende jaren verder zal uitdagen om kritisch te reflecteren over de machtsdynamieken die een invloed hebben op onderwijs, onderzoek en onze internationale partnerschappen. Daarnaast nemen we initiatieven die ervoor zorgen dat onze universiteit een veilige ruimte voor iedereen kan garanderen. We vinden het daarom erg belangrijk om onze meldingskanalen voor grensoverschrijdend gedrag, racisme en discriminatie nog verder te versterken.
We willen een universiteit zijn waar iedereen zich zoveel mogelijk thuisvoelt
We willen een universiteit zijn waar iedereen zich zoveel mogelijk thuisvoelt. Daarbij werkt de universiteit niet enkel top-down, maar ook bottum-up. Door een veelzijdig curriculum met verbredende vakken willen we onze studenten niet enkel opleiden tot experten maar ook tot democratische burgers die met ruime blik in de wereld staan.
De Universiteit Antwerpen investeert in het sensibiliseren en professionaliseren van het docentenkorps rond het thema diversiteit. We sporen daarbij ook om de curricula en lesinhouden niet alleen te benaderen vanuit een Eurocentrisch perspectief.
In ons onderzoek willen we de SDG’s aanpakken door het versterken van internationale samenwerking en solidariteit, door het aanpakken van de globale uitdagingen en door werkprocessen kritisch in vraag te stellen.
We verdiepen ook onze traditie van intense samenwerking met academici en partnerinstellingen in het Globale Zuiden.
Dekolonisatie betekent dus dat we onze historische erfenis kritisch benaderen door een analyse en deconstructie van de machtssystemen. We hebben daarbij bijzondere aandacht voor ongelijkheden en uitsluitingsmechanismen en voor de Eurocentrische of andere kennisdominantie die uit dit alles voorvloeien en die vaak ook genormaliseerd zijn. Dit zowel vroeger als vandaag.
Dekolonisatie heeft niets met cancel culture te maken, maar net met het tegenovergestelde: licht laten schijnen op dat wat niet werd en wordt verteld en gezien
Dekolonisatie heeft niets met cancel culture te maken, maar net met het tegenovergestelde: licht laten schijnen op dat wat niet werd en wordt verteld en gezien. Om van daaruit te bouwen aan de wereld van morgen. Hierbij moet niemand iets opgeven, maar zullen we de medemenselijkheid van eenieder versterken.
En daarom, beste allen, geven we deze aula vandaag ook plechtig de naam: aula Patrice Lumumba.
Ik nodig nu Hare Excellentie Mevrouw Juliana Lumumba uit om het woord te nemen.