Lopend doctoraatsonderzoek

Doctoral research conducted by Francesco De Lillo, supervised by Prof. Tarcisio Diniz Magalhaes and Prof. Dr. Anne Van de Vijver, started on the 13th of May 2022.

The idea of levying a standalone income-based tax on corporations’ profits, although accepted by most modern tax systems, has been the object of repeated criticisms targeting weaknesses in its policy rationale, complexity and administrability issues, and distortive effects. Indeed, the digitalization of the economy has significantly exacerbated these objections. States started to design and implement new measures such as digital services taxes which are levied on a turnover basis instead of net income. Alternatively, the Oxford International Tax Group has recently brought to new life the old idea of shifting towards a form of consumption-based direct tax that would replace the existing corporate income tax (“destination-based cash flow tax”). Finally, the two-pillar approach proposed by the OECD to address tax challenges deriving from the digital economy represents another move away from the classical structure of the corporate income tax.

This research intends to assess, on the one hand, why states extend the income tax to corporations, the underlying rationale for such a policy and its validity in a world of digitalized and mobile businesses. On the other hand, the research will examine how business profit should be taxed to ensure a proper allocation of the cooperative surplus between both residence and source states, the possible alternatives and whether or not such alternatives are suitable to preserve this tax allocation function in today’s economic reality.

This thesis hypothesis ultimately seeks to demonstrate that the corporate income tax, albeit imperfect, performs a unique and fundamental function in an international setting that is not feasibly replicated by other types of taxation. In a world of interconnected tax systems and economies, where multiple states contribute to the production of global wealth, the corporate income tax plays a key role in allowing residence and source states to negotiate the distribution of this cooperative surplus among themselves, notably via tax treaties but also through political and judicial contestation in the context of soft laws.

Doctoral research conducted by Débora Ottoni Uébe Mansur in English, supervised by Prof. Tarcisio Diniz Magalhaes and Prof. Ann Jorissen, started on the 1^st of September 2021.

The challenges of the digitalization of the economy have  not only unveiled the shortcomings of the global consensus regarding tax revenue distribution embodied in traditional OECD models and guidance but have also unfolded that the way taxing rights are shared among jurisdictions does not properly reflect their contributions to the global economy.  

Despite following the guiding principle according to which corporate income taxes should be paid where value is created, the OECD’s reform solutions for the digital economy’s challenges fail in deploying a coherent value theory to underly the value-creation standard.  OECD’s Pillar One Plan overlooks that consumer markets are not the only sites where value is being created but not appropriately recognized by global tax rules. Relevant location-specific factors that drive business decisions and thus create considerable value for firms include lack of efficient environmental, labour, competition and consumer protection legislation in some jurisdictions as well as weak regulatory responses to different forms of exploitation of people and the planet. These factors, however, have been absent from reform discussions mainly because, as argued in this thesis, the prevailing theory of value does not consider them as a source of value and corporate profits. In continuing to adopt such view of value creation, international tax norms will keep favouring unsustainable practices, while depriving jurisdictions that contribute to the global economy of resources that could be used for sustainable development purposes.

 This  thesis’ ultimate objective is to propose a sustainable value theory for the international tax system. Such a theory must account for value factors that are not currently considered by existing rule sets nor by reform proposals under  at the level of the OECD. Value-generating inputs that have so far remained undetected by international tax rules relate to the possibility of multinationals saving costs around the world by exploiting human and natural resources and then turning those cost savings into high extra profits. By changing the way value creation is understood, it is possible to make existing or future international profit allocation rules serve as an instrument for promoting global sustainable development. Towards this end, the research aims to answer the following research question: can a new theory of value yield a more sustainable allocation of tax revenues under present or prospective technical legal rules?

Doctoral research conducted by David Hadwick in English, supervised by Prof. Anne van de Vijver & Prof. Toon Calders, started on the 1^st of November 2020.

In the European Union, a majority of tax administrations are using artificial intelligence and machine-learning to perform some of their fiscal prerogatives. Member States such as Belgium, France, Germany, Poland, Sweden, Spain or the Netherlands are all making use of machine learning to inter alia: collect taxpayers’ data,  verify the integrity of tax transactions, automate the validation of tax returns, or score taxpayers in accordance with their predicted risks of fraud. The abundance of data on taxpayers resulting from the digital revolution and the exponential growth in data flows, so-called Big Data, places tax administrations in a strategic position to pilot AI programs. In fact, the use of AI has already contributed to the reduction of tax administrations’ costs of compliance and overhead, and to decrease the fiscal gap in a number of EU jurisdictions. Nonetheless, cases have also shown that artificial intelligence and machine-learning bring about a number of risks, in particular when used by public administrations in a vertical context. The cases of Systeem Risico Indicatie (SyRI) and the toeslagenaffaire in the Netherlands indicate that the use of artificial intelligence by tax administrations can entail a substantial risk of conflict with taxpayers’ rights to a private life, data protection or non-discrimination.

The aim of this research is to advance knowledge on the machine-learning algorithms and AI tools used by tax administrations, the risks brought about by these tools and the ways we should regulate their use. Little is known about the different tools used by tax administrations and AI is treated in the law and in scientific literature as a monolith. Accordingly, the goals of this thesis are to create a taxonomy of the different AI tools used by national tax administrations. Subsequently, this thesis will determine the risks associated with each tool, and examine how norms regulating AI tools in the EU could safeguard against abuse of taxpayers’ fundamental rights.

Alexander Chaprak started his doctoraal research supervised by prof. dr. Ann Jorissen and prof. David Martens in September 2021. 

Research Summary:

Over the past decade the public accounting practice has been undergoing dramatic changes due to technologicaladvancements. The pressure to adapt to this rapidly changing environment is rather high for those CPA firmsthat strive to sustain their competitive advantage or simply survive. This new reality also brings an opportunityfor the firms to adapt to such dynamic environment by integrating AI technologies into their daily operations.The extant literature suggests that such integration is positively associated with increased competitive advantage(strategic and financial performance). The benefits of AI integration could also extend to increased speed ofproviding current taxation services or even adding new more complex services.

This research will be comprised of three phases. In phase #1 AI use cases will be used to answer the followingtwo research questions: (1) What are the data sources needed for the successful integration of AI technologies inthe taxation practices of CPA firms? (2) To what extent do these data sources impact the actual use of AItechnologies and, consequently, the process improvements in delivering taxation services? In phase #2, theantecedents of AI use in the taxation domain would be examined through the prism of adapted generictechnology diffusion TOE (technology-organization-environment) framework. Phase #3 will study theconsequences of AI use on the dynamic capabilities and competitive advantage.

The focus of this research is on three types of AI technologies: (1) data automation, (2) robotic processautomation and (3) cognitive insights.

This research will adopt deductive approach to explain the relationships between various concepts and variablesin all three phases. A quantitative methodology will be applied by using a positivist epistemological approachfrom objectivist ontological perspective.

The idea of empirically studying the data sources and usage of AI technologies in the taxation practices ofprivately-owned CPA firms is novel. As suggested by prior literature, the access to such data is rather limited;however, is highly desirable. Understanding the data sources and the extent of their impact on the AItechnologies would be meaningful for the firms embarking on the AI integration journey. The schematicrepresentations of various concepts and dimensions would increase management’s ability to identify process improvement opportunities within the firm. This paper will also contribute to the theory by clarifying AI-relatedterms applicable for the taxation practices.

Doctoraatsonderzoek van Sharon Waeytens onder het promotorschap van prof. dr. Bruno Peeters en prof. dr. Anne Van de Vijver. Gestart op 1 februari 2021.

Het feit dat ontwikkelingslanden dubbelbelastingverdragen heronderhandelen en beëindigen toont hun toenemende bezorgdheid inzake de bestaande regels over de toewijzing van heffingsbevoegdheden en het oneigenlijk gebruik van dubbelbelastingverdragen aan. Ontwikkelingslanden betogen al jaren dat de huidige heffingsbevoegdheidsregels, op basis van dubbelbelastingverdragen, uitsluitend ten goede komen van ontwikkelde landen. Tot op heden werden nog geen maatregelen voorgesteld om deze nadelige verdeling van  belastingbevoegdheden in hoofde van ontwikkelingslanden tegen te gaan. Het recente voorstel van de OESO, meer bepaald de Eerste Pijler, komt enkel tegemoet aan de ontevredenheid van ontwikkelde landen inzake de huidige toewijzingsregels van heffingsbevoegdheden in het licht van de digitalisering van de economie. Inderdaad, ontwikkelende landen stellen dat zij, op basis van de huidige heffingsbevoegdheidsregels, geen ‘eerlijk aandeel’ aan belastinginkomsten kunnen innen op de winsten die gegenereerd worden door gedigitaliseerde ondernemingen. De Eerste Pijler (van het BEPS-project) blijkt inderdaad niet gesteund te zijn op het principe van gelijkheid tussen staten. Daarenboven lijkt het bestrijden van verdragsmisbruik een belangrijke uitdaging te zijn voor ontwikkelingslanden aangezien het verlies aan belastinginkomsten, als gevolg van verdragsmisbruik, ruwweg drie keer zo groot zou zijn in ontwikkelingslanden dan in OESO-landen. Bovendien is de onderzoeker van mening dat de voorgestelde maatregelen van actie 6 (van het BEPS-project) ontoereikend zijn om misbruik van dubbelbelastingverdragen aan te pakken.

Het doel van dit onderzoek is om, gebaseerd op het beginsel van interstatelijke rechtvaardigheid een meer evenwichtige verdeling voor te stellen inzake heffingsbevoegdheden van belastinginkomsten tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden. De onderzoeker zal, in het bijzonder, nagaan hoe bepaalde technieken zoals de verdelingsmethode aan de hand van formules zouden kunnen bijdragen tot meer interstatelijke rechtvaardigheid tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden, en tevens het oneigenlijk gebruik van dubbelbelastingverdragen verhinderen. Zodoende zal de onderzoeker nagaan of bepaalde technieken van heffingsbevoegdheidsverdeling (zoals voormelde op formules gebaseerde verdelingsmethode) waarbij indicatoren worden gehanteerd die onafhankelijk zijn van beslissingen en gedragingen van de belastingbetaler maar eerder gebaseerd zijn op de karakteristieken van ontwikkelingslanden, geschikt zijn om bij te dragen tot interstatelijke rechtvaardigheid en om het oneigenlijk gebruik van dubbelbelastingverdragen (door zowel de belastingbetaler als staten) te bestrijden. Vervolgens zal de onderzoeker analyseren hoe alternatieve indicatoren (zoals technisch-administratieve omstandigheden) kunnen bijdragen tot dergelijke doelstellingen. De modelbelastingverdragen van de VN en de OESO zullen hierbij beschouwd worden als instrumenten om de voorgestelde technieken (zoals de op formules gebaseerde verdelingsmethode) te implementeren. De onderzoeker zal tevens investeringsverdragen bestuderen omdat dergelijke verdragen eveneens, zo niet belangrijker kunnen zijn voor ontwikkelingslanden. Verder beoogt dit onderzoek om beleidsaanbevelingen voor te stellen om tot een (meer) evenwichtige verdeling van heffingsbevoegdheden inzake belastinginkomsten te komen tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden.

Christophe Malenga Divava startte zijn doctoraatsonderzoek onder promotorschap van prof. dr. Anne Van de Vijver en prof. Tarcisio Diniz Magalhaes in September 2021.

De titel van het onderzoeksvoorstel luidt: “Belastingregeling voor investeringen in de mijnbouw in het licht van de strijd tegen agressieve belastingplanning in het tijdperk van digitalisering van de economie. Problemen, vraagstukken en vooruitzichten.”

Mining is becoming increasingly important due to the huge increase in global demand for raw materials to supply industries in almost all sectors of the global economy. This boom has inevitably led to massive investments, particularly in the African continent, which has become the playground of the extractive industries thanks to its potential in mining resources. Designated as a vector of modernization and sustainable development by national and regional development plans and strategies (Lagos Plan and Africa Mining Vision), these resources should largely contribute to the revenues of States. Far from the aspirations, the reality is quite different. Resource-rich countries, largely developing economies, still struggle to mobilize their resources effectively.Of course, the reasons for this are to be found in a combination of factors that we do not need to prioritize. However, we recognize that aggressive tax planning by mining companies is of particular interest as a means of eroding the tax base and shifting profits to low tax jurisdictions. This phenomenon is all the more important as fighting against it has become one of the major priorities at the international level. This need has increased with the digitalization of the economy due to business models that fall outside of traditional regulatory framework. As the mining sector presents business models that are different from these, the debates on the redesign of international digital taxation within the OECD demonstrate that it is no longer possible for the literatures on the digitalization of the economy and mining taxation to ignore each other without consequences for the latter. Mining taxation is at the crossroads of this global phenomenon to the extent that some of the measures envisaged may impact the mobilization of resources from mining. In this context, it is interesting to question the responsiveness of the mining system developed outside the framework of this new situation.Thus, this research will explore possible reforms that can be implemented to ensure that resource mobilization in resource-rich countries is not negatively impacted. A broader analysis will also include a study of anti-avoidance measures to limit the risks of tax avoidance.I will conduct this research with a focus on the mining sector in the DRCongo.

Het doctoraatsonderzoek van Pedro Moraya Barros staat onder leiding van Anne Van de Vijver en Ann Jorissen. 

Door de toename van de kapitaalmobiliteit in de afgelopen decennia, samen met de toenemende populariteit van offshore-investeringen, belastingparadijzen en buitenlandse belastingstrategieën, werd het belang van internationale belastingheffing in de binnenlandse politiek duidelijker. Hoewel inkomstenbelasting vaak meer dan de helft van de inkomsten van staten vertegenwoordigt en een positieve correlatie heeft met de economische ontwikkeling, hebben tientallen landen ervoor gekozen hun inwoners niet te belasten met inkomsten uit buitenlandse en / of binnenlandse bron. De grote divergentie tussen internationale inkomstenbelastingstelsels die tegenwoordig bestaan, leidt ertoe dat aanzienlijke hoeveelheden kapitaal stromen van rechtsgebieden met hoge naar lage belastingen, waardoor belastinginkomsten over de grenzen heen worden geëxporteerd en de staatscapaciteit in de meeste landen afneemt, terwijl de vermogensongelijkheid mogelijk toeneemt. Dus waarom kiezen niet alle landen hetzelfde belastingbeleid? In mijn proefschrift beargumenteer ik dat landen het belastingbeleid niet 'harmoniseren' omdat: (1) autocratische leiders vrezen dat belastingheffing hun kansen op politiek overleven zal verkleinen, (2) elitaire belangengroepen de overheid beïnvloeden om fiscale mazen te creëren en (3) onorthodoxe belastingstelsels creëren de mogelijkheid van nieuw beleid, zoals de officiële verkoop van paspoorten en permanente visa, bedoeld om buitenlands kapitaal aan te trekken van vermogende investeerders die belastingheffingen willen vermijden. Om het theoretische model te testen, gebruik ik een nieuwe dataset en gebruik ik een mix van kwantitatieve en kwalitatieve benaderingen. Dit proefschrift heeft belangrijke implicaties op het gebied van belastingen, buitenlandse investeringen en binnenlandse politieke instellingen.

Doctoraatsonderzoek door Michiel Van Roy onder leiding van prof. dr. Ann Jorissen, prof. dr. Anne Van de Vijver en prof. dr. David Martens. Gestart op 1 september 2020.

Vanuit de maatschappij neemt het belang van het betalen van eerlijke belastingen door bedrijven toe. Volgens de publieke bevraging van het rapport over de Non-financial disclosures-richtlijn van de EU (2020), zijn belastingen het vierde belangrijkste onderwerp van de non-financial disclosures. De druk op bedrijven om transparant te zijn omtrent hun belastingen neemt toe. Dit is mede omdat het publiceren van informatie omtrent belastingen volgens de verplichte, traditionele standaarden niet voldoende informatie oplevert om een concreet beeld te krijgen van de belastingen die een specifiek bedrijf betaalt. Daarom klinkt er vanuit de maatschappij een roep richting de bedrijven om vrijwillig informatie te publiceren omtrent belastingen. Dit onderzoek zal nagaan in welke mate er een associatie is tussen corporate governance karakteristieken en taks transparantie.

De corporate governance codes zijn namelijk recentelijk aangepast om een bredere focus toe te laten. Daar waar vroeger enkel de aandeelhouders belangrijk waren, worden nu de bredere stakeholders in acht genomen. Dit is in lijn met de maatschappelijke verwachtingen die op bedrijven rusten in het kader van Corporate Social Responsibility (CSR).Het theoretisch raamwerk van dit onderzoek zal zich daarom baseren op eerdere studies van de relatie tussen corporate governance en CSR disclosures, alsook op de relatie tussen corporate governance en de vrijwillige publicatie van informatie. Eerder onderzoek heeft een positieve associatie gevonden tussen bepaalde kenmerken van corporate governance en het publiceren van informatie.

Informatie omtrent belastingenkunnen zowel onder CSR vallen, als vrijwillig gepubliceerd worden. Bedrijven hebben zich in het verleden echter terughoudend opgesteld wanneer het ging over het publiceren van informatie. Daarom is het interessant om te onderzoeken of de relaties uit vorige studies tussen corporate governance en publicatie van informatie, ook gelden wanneer het om belastinginformatie gaat.

In een bijkomende analyse zal de relatie tussen het publiceren van belastinginformatie en belastingontwijking/ontduiking onderzocht worden. Zo draagt deze studie ook bij tot het debat of het publiceren van belastinginformatie geassocieerd is met minder belastingontwijking/ontduiking.

Dit onderzoek is, naar ons weten het eerste onderzoek dat de relatie tussen bepaalde kenmerken van corporate governance en het publiceren van belastinginformatie onderzoekt. De recente publicatie van GRI 207, dat belastingen behandelt, laat ons toe om de bestaande disclosure indices uit eerdere onderzoeken te verbeteren.

Doctoraatsonderzoek door Eva Baekelant en begeleid door prof. dr. Anne Van de Vijver. Gestart op 1 september 2020.

Het onderzoek zal als onderwerp “de virtuele vaste inrichting” hebben. Er zal onderzocht worden hoe het vaste inrichtingsconcept als nexus geherformuleerd dient te worden opdat dit beter beantwoordt aan de, in het licht van de gedigitaliseerde economie, geëvolueerde fundamentele grondslagen van het internationaal fiscaal recht.

Het traditionele vaste inrichtingsbegrip zoals dit vandaag de dag is ingeschrevenin het OESO-modelverdrag lijkt immers niet langer geschikt aangezien gedigitaliseerde ondernemingen in landen winsten realiseren zonder daarbij noodzakelijk fysiek aanwezig te zijn en dat terwijl een fysieke aanwezigheid de kern vormt van het traditionele vaste inrichtingsconcept. Bovendien zijn actoren in de gedigitaliseerde economie steeds mobieler, terwijl het traditionele vaste inrichtingsconcept een vaste fysieke aanwezigheid veronderstelt. Tot slot is “digitale economie” een zeer volatiel begrip dat een grote hoeveelheid aan bedrijfsmodellen kan omvatten. Hierdoor dient het traditioneel vaste inrichtingsconcept getoetst te worden aan nieuwe soorten activiteiten als resultaat van de gedigitaliseerde economie.

Het onderzoek zal aangevat worden met het onderzoeken van de juridische, economische en filosofische grondslagen van het internationaal recht in een digitale context. Vervolgens zal het huidige rechtskader van het vaste inrichtingsbegrip geschetst worden zodat de huidige tekortkomen in een digitale context beter begrepen kunnen worden. Om dit voorgaande te kunnen situeren zullen de typische kenmerken van de gedigitaliseerde economie geanalyseerd worden met als doel een gedematerialiseerde link met een markt jurisdictie waarop een digitale onderneming actief is te vinden. In een laatste hoofdstuk zullen alle verworven inzichten samen worden gebracht en zal een antwoord geformuleerd worden op de voornaamste onderzoeksvraag, namelijk de vraag hoe het vaste inrichtingsconcept als nexus eruit dient te zien, zodat dit beantwoordt aan de kwaliteitseisen die voortvloeien uit de grondslagen van internationaal fiscaal recht in het licht van een gedigitaliseerde economie.

Dit onderzoek is gestart in 2020 en wordt gesponsord door de firma HLB Dodémont - Van Impe & Co cvba. Promotor: prof. dr. Eddy Laveren.

Bij elke aan- of verkoop van een vennootschap is het noodzakelijk dat de koper en de verkoper een goede inschatting kan maken omtrent de waarde van het bedrijf. Eén van de voornaamste oorzaken van problemen en conflicten bij overnames en bedrijfsopvolging is trouwens het gebrek aan een betrouwbare inschatting van de marktwaarde van de onderneming. Elke waardering is in zekere mate een subjectieve waardering waarin een bepaalde visie omtrent de toekomst en de reactie van de concurrenten wordt verwerkt.

De digitale waarderingstool laat toe om op basis van boekhoudkundige gegevens en aangevuld met een aantal cruciale parameters omtrent de toekomstige evolutie van de financiële toestand van het bedrijf een idee te verkrijgen omtrent de marktwaarde van een bedrijf. De waarderingsparameters dienen in grote mate door de gebruikers te worden ingevoerd. De gebruikers krijgen de mogelijkheid om meerdere scenario’s uit te tekenen en de impact ervan op de marktwaarde van het bedrijf te becijferen volgens de gangbare waarderingsmethoden. Bij de berekening van de waarde van een vennootschap dient ook aandacht te worden besteed aan de fiscale aspecten van de waardering.

Doctoraatsonderzoek van Mariya Otto onder het promotorschap van prof. dr. Anne Van de Vijver en prof. dr. Bruno Peeters. Gestart op 10 maart 2020.

Het leidend uitgangspunt van het BEPS-project was dat winst moet worden belast in het land waar de waarde is gecreëerd, i.e. de allocatie van inkomsten (en dus taxatie) moet in lijn zijn met de economische activiteit die dat inkomen genereert. Maar met de digitalisering van de economie schuilt hier net het probleem: hoe bepaal je de plaats waar waarde wordt gecreëerd? Meer bepaald, stelt de vraag zich of de waardecreatie (minstens gedeeltelijk) plaatsvindt in de marktjurisdictie(s), d.w.z. het land waar de klanten en/of de gebruikers van de onderneming zijn gevestigd.

In het digitale tijdperk kunnen multinationale ondernemingen echter (sterk) economisch actief zijn in een marktjurisdictie zonder aldaar fysiek aanwezig te zijn of zonder de noodzaak om lokaal de zgn. ‘significant people functions’ uit te oefenen. Zelfs indien er een (beperkte) fysieke aanwezigheid zou zijn in de marktjurisdictie(s), zijn de huidige winstallocatieregels gebaseerd op een functionele analyse (i.e. de uitgeoefende functies, de gebruikte activa en de gedragen risico’s) en de significant people functions in geval van vaste inrichtingen. In de gedigitaliseerde wereld is echter net weinig of zelfs helemaal geen fysieke aanwezigheid (qua menselijke interventie of lokale infrastructuur) nodig om winst te behalen of verkrijgen in een land. Indien de positie wordt ingenomen dat marktjurisdicties moeten worden inbegrepen in het ‘waardecreatie’-concept, zal de huidige methodologie van verrekenprijsanalyse en winsttoerekening niet kunnen worden toegepast. 

In lijn met de redenering van de OESO dat de digitale economie niet geïsoleerd of afgeschermd (‘ringe-fenced’) mag worden alsof het een afzonderlijk deel is van de rest van de economie gezien de gehele economie aan het digitaliseren is, zal ik enkel hervormingsvoorstellen onderzoeken die kunnen worden toegepast op alle soorten ondernemingen, al dan niet sterk gedigitaliseerd.

Doctoraatsonderzoek van Kimberly Van Sande onder het promotorschap van prof. dr. Anne Van de Vijver en prof. dr. Bruno Peeters. Gestart op 13 december 2019.

De wereld is de afgelopen 100 jaar aanzienlijk veranderd, met name in de afgelopen decennia als gevolg van de digitale evolutie. De digitale evolutie lijkt steeds sneller te gaan. Dit heeft een breed scala aan fiscale implicaties die zowel directe als indirecte belastingen doorkruisen. Het merendeel van de landen blijkt te worstelen met de snelheid van de digitale evolutie. Fiscale stelsels zijn over het algemeen nog steeds gebaseerd op de economische realiteit van een eeuw geleden[1], waardoor digitale inkomsten dreigen te ontsnappen aan een adequate kwalificatie binnen het burgerlijk recht, intellectueel eigendomsrecht en het fiscaal recht. Een van de centrale vragen is of de internationale, Europese en nationale regels rond inkomstenbelasting wel ‘geschikt voor het doel’ blijven in het tijdperk van digitale evolutie, waar nieuwe en vaak immateriële winstgeneratoren naar voren worden geschoven. Fysieke componenten lijken hun relevantie te verliezen waardoor het huidige recht ontoereikend blijkt om inkomsten uit het digitale tijdperk te vatten.

De rechtsleer wijst in dit verband op de specifieke uitdagingen die artificiële intelligentie met zich meebrengt voor het fiscaal recht (bv. robots in de arbeidsmarkt, automatisch rijdende auto's, chatbots). Hoe worden inkomsten uit artificiële intelligentie onder het huidig burgerlijk, intellectueel eigendoms- en fiscaal recht gekwalificeerd en toegerekend? Is er een noodzaak om de traditionele belastingconcepten te moderniseren? Welke belastingconcepten kunnen worden ontwikkeld om bij te dragen aan een rechtvaardige belastingheffing? Moet artificiële intelligentie worden beschouwd als een afzonderlijke belastingplichtige, en zo ja, hoe moet deze belasting eruitzien?

Dit onderzoek gaat na wat de verzamelterm artificiële intelligentie precies inhoudt, hoe artificiële intelligentie wordt gekwalificeerd in het huidig burgerlijk en intellectueel eigendomsrecht en hoe inkomsten uit artificiële intelligentie fiscaal zouden worden gekwalificeerd en toegerekend onder het huidige recht. Tenslotte toetst dit onderzoek het huidig fiscaal recht en voorstellen voor een fiscale behandeling van inkomsten uit artificiële intelligentie in de toekomst, aan rechtstakvergelijking en de rechtsfilosofische kwaliteitsvereisten voor een rechtvaardige samenleving van onder andere Adam Smith, Bentham Hanneke Du Preez, Nozick en Rawls.

[1] OECD (2015), Addressing the Tax Challenges of the Digital Economy, Action 1 - 2015 Final Report, OECD Publishing, Paris, 11.

Doctoraatsonderzoek van Dieter Brughmans onder het promotorschap van prof. dr. David Martens en prof.dr. Bruno Peeters. Gestart in november 2019.

De globalisatie, digitalisatie en multi- of bilaterale handelsakkoorden hebben gezorgd voor een explosieve toename in het volume, de verscheidenheid en de complexiteit van beschikbare gegevens voor belastingdiensten. Is het mogelijk om deze data met op  maat gemaakte datamining technieken te gebruiken om de nauwkeurigheid en de transparantie van het fraudedetectiesysteem te verbeteren?

De beschikbare gegevens voor belastingfraude zijn ontzettend groot en divers. Deze heterogene data is zelden gebruikt voor het opsporen van belastingfraude en hun integratie vormt een uitdaging. In dit onderzoek worden de potentiële gegevensbronnen en geschikte dataminingtechnieken vermeld. Hun potentieel zal worden beoordeeld in termen van nauwkeurigheid, begrijpelijkheid en computervereisten.

Deze grote datasets vereisen dat dataminingtechnieken schaalbaar zijn. Dit is mogelijk met technieken zoals clustering van data-instances, intelligente featureselectie/groepering of het gebruik van fast learners die gemakkelijk parallel werken of lineair zijn in de datagrootte. De impact van het gebruik van dergelijke versnellingsmechanismen op tijd en nauwkeurigheid zal worden beoordeeld.

Een cruciaal aspect in AI is de mogelijkheid om de voorspellingen uit te leggen van de (vaak black box) modellen die op dergelijke enorme datasets zijn gebouwd. De geschiktheid van bestaande uitlegprocedures zal worden onderzocht. Een automatisch gegenereerd, data gestuurd en begrijpelijk antwoord kan het startpunt van een onderzoek vormen en is cruciaal voor de acceptatie van het datamining-model door belastingdeskundigen. Te beoordelen technieken omvatten de LIME en onze eigen EDC (gepatenteerde) methode (Martens en Provost, 2014).

Doctoraatsonderzoek van Liesa Keunen onder het promotorschap van prof. dr. Bruno Peeters, prof. dr. Eva Lievens en dr. Sylvie De Raedt. Gestart in oktober 2019.

Het onderzoeksproject “Tax audits on big data: exploring the legitimacy and limits in light of the prohibition of fishing expeditions" is een FWO-project dat loopt van 2019 tot 2023. Het doel van het onderzoek is achterhalen welke grenzen er moeten worden gesteld aan de big data-audits van de fiscale administratie, behandeld vanuit het verbod op fishing expeditions.

In onze gedigitaliseerde samenleving gebruikt de belastingdienst dankbaar de gegevens die online worden gedeeld of die worden verzameld door bedrijven - waaronder energieleveranciers, aanbieders van telecommunicatie en betalingsdiensten. De beschikbaarheid van deze "big data" kan de wereldwijde strijd tegen belastingfraude immers efficiënter maken.

Belastingcontroles middels het gebruik big data hebben echter een enorme impact op tal van individuen. Tijdens dergelijke audits worden immers persoonlijke gegevens verzameld die beschikbaar worden voor de belastingautoriteiten (1) en veel van de persoonlijke gegevens die worden verzameld, betreffen personen die niet betrokken zijn bij belastingfraude (2). Dit doet  verschillende fundamentele juridische vragen rijzen met betrekking tot:

• het verbod op fishing expeditions. Het exploiteren van big data voor belastingdoeleinden lijkt onverenigbaar met dit verbod, volgens hetwelk de belastingautoriteiten niet mogen zoeken ("vissen") naar informatie waarvan het bestaan ​​onzeker is. Dit verbod lijkt algemeen aanvaard te zijn door de rechtsleer, de wetgever en de rechtspraak. Doch wordt het verbod op fishing expeditions niet altijd op eenzelfde manier geïnterpreteerd. Daarenboven is er geen expliciete rechtsgrond voor dit verbod, ondanks de algemene erkenning ervan.
   
• de mate waarin het recht op privéleven en het recht op gegevensbescherming kunnen worden beperkt voor belastingdoeleinden. Het verzamelen van informatie door de belastingdienst, zeker indien gebruik wordt gemaakt van big data, vormt mogelijk een inmenging in het recht op privéleven in de zin van artikel 8 EVRM. Artikel 8 EVRM vereist dat een inmenging in dit fundamenteel recht voldoet aan bepaalde voorwaarden, waaronder noodzakelijkheid en evenredigheid. Dit kan belangrijke vragen doen rijzen met betrekking tot big data-audits voor belastingdoeleinden. Daarnaast impliceert het verzamelen van informatie door de belastingdienst meestal ook de verwerking van persoonsgegevens. De vereisten voor een legitieme verwerking van persoonsgegevens, vastgelegd in de AVG, omvatten onder andere het respect voor het beginsel van eerlijke en rechtmatige verwerking, gegevensminimalisatie, verzameling binnen een vastgelegd doel,… vereisten die allemaal relevant zijn in deze context.

Het doel van dit onderzoek is bijgevolg om de verschillende betekenissen van het verbod op fishing expeditions te onderzoeken, waarna de (impliciete) rechtsgrond voor dit verbod kan worden bepaald, om finaal te bepalen of en onder welke voorwaarden (rekening houdend met het recht op privacy en het recht op gegevensbescherming) belastingcontroles middels gebruik van big data legitiem zijn.

Doctoraatsonderzoek van Cassandra Vet onder het promotorschap van prof. dr. Danny Cassimon en prof. dr. Anne Van de Vijver. Gestart in juni 2019.

Hoe krijgt het internationaal belastingbeleid vorm? Terwijl het G20-OECD BEPS programma het internationaal belastingregime de 21ste eeuw binnenduwt, verliezen verschillende landen hun geduld en kiezen ze voor unilaterale maatregelen tegen belastingontwijking. Landen zoals Brazilië, Indië en China implementeerden nieuwe transfer pricing verplichtingen tegen winstverschuivingen die niet stroken met de internationale “soft law” van de OECD. In het algemeen staan beleidsmakers binnen het BEPS-programma weigerachtig tegenover deze unilaterale stappen en benadrukken ze dat het gebrek aan geharmoniseerde maatregelen een van de oorzaken is van belastingontwijking.

Verschillende landen in Sub-Sahara Afrika maakten de afgelopen jaren werk van een transfer pricing beleid. Maar ondanks internationale investeringen in de versteking van transfer pricing audits in deze landen, werpen verschillende auteurs de vraag op of ontwikkelingslanden niet beter af zijn met een gesimplificeerde aanpak om het huidige probleem van winstverschuiving terug te dringen. Transfer pricing is meer dan louter een techniek om intra-groep transacties voor belasting doeleinden te bepalen. Transfer pricing is ook een praktijk die het discours, de denkkaders en de macht van het OECD-gecentreerd belastingsysteem vertegenwoordigt. Aangezien landen in Sub-Sahara Afrika geen wettelijke verplichting hebben om de OECD richtlijnen te volgen, blijft het onduidelijk hoe deze richtlijnen aan autoriteit winnen, in het bijzonder in het licht van de hoge kosten en capaciteitsvoorwaarden die samengaan met deze aanpak.

Hoe ontstaan specifieke transfer pricing regimes, wetende dat deze in het spanningsveld staan tussen enerzijds internationale steun voor een geharmoniseerde aanpak, maar anderzijds ook de bedenkelijke efficiëntie van deze internationaal aangeschreven methode? De centrale vraag doorheen dit project is hoe nationale spelers in ontwikkelingslanden het internationale regime inzake transfer pricing vormgeven en betwisten in hun pogingen om internationale belastingontwijking terug te dringen. Dit project beantwoordt deze vraag door middel van een drieledige methodologie; een vergelijkende analyse om het causaal model, dat de opname van internationale normen in nationale wetgeving verklaart, op te bouwen, een process tracing analyse om het bestaan dit causaal model empiristisch te bevestigen, en een multivariate regressie analyse om de externe validiteit van de bevindingen te testen.

Doctoraatsonderzoek van Wouter Dister onder het promotorschap van prof. dr. Anne Van de Vijver en prof. dr. Miet Vanderhallen. Gestart op 28 maart 2019. 

Van oudsher wordt de nakoming van fiscale verplichtingen afgedwongen door middel van afschrikking. Het uitgangspunt is dat belastingplichtigen hun verplichtingen nakomen wegens de schrik betrapt en gestraft te worden. Onderzoek in de gedragswetenschappen suggereert echter dat ook wederzijds vertrouwen tussen de belastingplichtige en de belastingadministratie bijdraagt tot de nakoming van fiscale verplichtingen. De voorbije jaren hebben de OESO en de EU daarom gepleit voor een verandering van een op afschrikking gebaseerde nakoming naar een handhavingsmodel gebaseerd op cooperatie en vertrouwen. Horizontaal toezicht (Cooperative Tax Compliance) is erop gericht om een dergelijke relatie tot stand te brengen. Deze nieuwe benadering van fiscale handhaving biedt voordelen zowel voor de belastingadministratie als voor de vennootschappen: een versterkte relatie, een betere inschatting van risico's, minder administratieve kosten en een verhoogd vertrouwen in het belastingsysteem. Aangezien horizontaal toezicht ook transparantie en vrijwillige nakoming van fiscale verplichtingen met zich meebrengt, vormt dit de facto ook een instrument tegen agressieve fiscale planning. Steeds meer landen hebben horizontaal toezicht ingevoerd. In sommige landen werden deze programma's getest, vooral via enquêtes. In België werd tot hiertoe geen horizontaal toezicht ingevoerd. In 2019 zal een pilootproject ontworpen door de Belgische belastingadministratie, worden gestart.

Dit onderzoek zal het pilootproject bestuderen. De onderzoekshypothese is dat een breed scala aan succesindicatoren bijdragen tot het succes (of de mislukking) van dergelijke programma's. Het onderzoek beoogt een kader op te stellen waarin succesindicatoren en juridische vereisten die bijdragen tot succes, worden blootgelegd. De combinatie van verschillende onderzoeksmethoden zal toelaten een rijk beed van succesindicatoren te krijgen.

Ten eerste zal een literatuurstudie het theoretische raamwerk van horizontaal toezicht en de inzichten uit eerdere empirische studies die horizontaal toezicht hebben onderzocht of getest, inventariseren. Ten tweede zal een proces- en impactevaluatie plaatsvinden. Tijdens de procesevaluatie zullen ook succesindicatoren onderzocht worden, zoals de werkrelatie en het wederzijds vertrouwen, teneinde mogelijke effecten die gemeten zullen worden tijdens de impactevalutie te kunnen verklaren. De impactevaluatie zal een quasi-experimenteel design volgen. Het betreft de vennootschappen die deelnemen aan het pilootproject, en een controlegroep van vergelijkbare vennootschappen die zullen worden geïdentificeerd door paired matching. Ten derde zal een ruimere enquête de redenen om al dan niet deel te nemen aan een dergelijk pilootproject in kaart brengen. Ten slotte zal op grond van de resultaten een kader opgesteld worden. Dit kader zal zowel de succesindicatoren omvatten als de juridische vereisten die bijdragen tot het succes van horizontaal toezicht.

Het onderzoek is innovatief niet alleen omdat het meerdere onderzoeksmethoden combineert. Het is ook uniek omdat de Belgische belastingadministratie toegezegd heeft dit onderzoek te faciliteren en toegang te geven tot informatie. Dergelijke toegang wordt zelden bereikt. Het onderzoek zal worden begeleid door Prof. dr. Van de Vijver (fiscale aspecten) en een tweede promotor, Prof. dr. Vanderhallen (methodologische aspecten). Prof. dr. Van de Vijver en Prof. dr. Vanderhallen hebben eerder al samengewerkt rond fiscale handhaving. Zij zijn ook allebei verbonden aan Antwerp Tax Academy (interfacultair instituut voor belastingwetenschap).

Doctoraatsonderzoek van Inès Rivière onder het promotorschap van prof. dr. Nicole Plets. Gestart op 12 maart 2018.

Een algemene wetsbepaling met betrekking tot de bewijslastverdeling tussen de belastingplichtige en belastingadministratie bestaat in de Belgische fiscale wetgeving niet. Dit verwondert enigszins, daar een juridisch geschil aanleiding kan geven tot een complexe verdeling en invulling van de bewijslast, zo ook in het fiscaal recht. De rechtspraak is in dit opzicht dan ook van groot belang. In de praktijk wordt aangenomen dat de belastingadministratie de initiële of primaire bewijslast draagt met betrekking tot het verworven inkomen van de belastingplichtige. Dit principe lijkt echter uitgehold te geraken, doordat de belastingplichtige steeds vaker deze initiële bewijslast overneemt. Hierbij kan in eerste instantie gedacht worden aan de zware bewijslast die rust op de schouders van de belastingplichtige in geval van de regularisatie van inkomen (wet van 21 juli 2016) of een betaling aan een belastingparadijs (artikel 307, § 1, lid 5 Wetboek Inkomstenbelasting 1992).

Aangezien de bewijslast in het fiscaal recht erg veel onzekerheid met zich meebrengt, rijst de vraag of een wetsbepaling die een specifieke verdeelsleutel aanreikt met betrekking tot de fiscale bewijslastverdeling tegemoet kan komen aan deze onzekerheid. Dit onderzoek beoogt in eerste instantie een kritische analyse van de verdeling en invulling van de  bewijslast in het domein van het fiscaal recht. Het onderzoek focust hierbij niet alleen op de huidige fiscale bewijslast, maar ook op de houdbaarheid en wenselijkheid van dergelijke verdeling gelet op de steeds ruimere afspraken en verplichtingen omtrent de gegevensuitwisselingen en de verdergaande digitalisering binnen het fiscaal recht. Hierbij kan gedacht worden aan de internationale gegevensuitwisseling tussen staten en de vele meldingsplichten waaraan belastingplichtigen en derden moeten voldoen. De belastingadministratie kan dan ook niet meer als onwetend worden beschouwd.

Vanwege deze evolutie binnen de fiscale bewijslastverdeling, zal de rechtsbescherming van de belastingplichtige de rode draad vormen doorheen het onderzoek. Indien een belastingadministratie steeds meer kennis vergaart door toedoen van de gegevensuitwisseling en digitalisering, kan dit weleens haaks staan op de bescherming van het privéleven van de belastingplichtige. Verder is het ook de vraag of de belastingplichtige in dit geval over voldoende mogelijkheden beschikt om weerwerk te bieden.

Doctoraatsonderzoek van Karl Pauwels onder het promotorschap van prof. dr. Anne Van de Vijver. Gestart op 12 maart 2018.

Het fiscaal draagkrachtbeginsel lijkt aan belang te hebben ingeboet. Twee oorzaken liggen hier aan de basis. Ten eerste heeft de wetgever de fiscaliteit steeds meer als instrument gebruikt om het gedrag van de onderdanen te sturen. Deze ver doorgedreven instrumentalisatie van de belastingen heeft ervoor gezorgd dat die oorspronkelijke bedoeling om belastingen te heffen naar draagkracht ondermijnd wordt.

Vervolgens zijn de verscheidene staatshervormingen – waardoor de deelstaten meer fiscale autonomie toegewezen kregen – nefast voor de doorwerking van het draagkrachtbeginsel. Door deze versnippering van fiscale bevoegdheden is het niet evident om op een coherente wijze naar draagkracht te belasten.

Daarnaast zijn er evoluties op maatschappelijk en technologisch vlak die een impact kunnen hebben op het draagkrachtbeginsel.

De positie van het draagkrachtbeginsel in ons belastingsysteem is niet duidelijk. Deze onduidelijkheid wordt nog verstrekt doordat de Belgische rechtspraak van de hoogste rechtscolleges met betrekking tot dit beginsel relatief schaars en soms tegenstrijdig is.

Het opzet van het onderzoek is dan ook om het draagkrachtbeginsel in het licht van de gewijzigde juridische context en maatschappij te bestuderen. Hierbij zal in het bijzonder ook aandacht worden besteed aan de digitale en technologische vooruitgang.

De waarde, het toepassingsgebied en de draagwijdte van dit beginsel zal worden onderzocht. Eveneens zal worden onderzocht hoe dit beginsel kan worden geconcretiseerd, zodat het draagkrachtbeginsel in harmonie kan bestaan tussen andere beginselen die aan de basis liggen van het belastingsysteem (zoals het beginsel dat de vervuiler moet betalen, het profijtbeginsel en het neutraliteitsbeginsel), zonder (te veel) afbreuk te doen aan de effectiviteit van het belastingsysteem.

Uiteindelijk is het de bedoeling om met deze studie een bijdrage te leveren tot meer rechtvaardigheid in het belastingsysteem. Het uitgangspunt daarbij is dat het draagkrachtbeginsel bijdraagt tot rechtvaardigheid. Door het draagkrachtbeginsel te ontsluieren kan het debat rond ‘tax fairness’ meer vorm krijgen.

Doctoraatsonderzoek van Linde Wuyts onder het promotorschap van prof. dr. Renate Barbaix en prof. dr. Frederik Swennen. Gestart op 16 november 2017.

Het Belgisch intestaat erfrecht tussen verschillende generaties is gebaseerd op juridische afstamming. Het enige criterium om intestaat te erven is dus de juridische bloedverwantschap. Dit criterium omvat echter verschillende familiale situaties niet. Vandaag is het maatschappelijk begrip van familiale relaties niet langer beperkt tot juridische afstammingsrelaties. Er is namelijk een tendens naar meer verschillende familiale relaties die worden ingevuld naar keuze, maar niet per se op een juridische manier vorm (kunnen) krijgen. Ondanks deze maatschappelijke evolutie, kunnen enerzijds kinderen die enkel een socio-affectieve of biologische band hebben met de overledene niet erven omwille van het noodzakelijke vereiste van juridische bloedverwantschap. Omdat juridische bloedverwantschap voldoende is om te erven -geen enkel andere criterium geeft recht op intestaat erfaanspraken-, worden anderzijds noch de financiële behoeftigheid van juridische bloedverwanten noch hun goede of slechte relatie met de erflater in rekening gebracht voor hun erfaanspraken.

Nochtans houdt de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Belgisch

Grondwettelijk hof in toenemende mate rekening met dergelijke verschillende familiale situaties. Er is dus een evolutie in deze rechtspraak om in mindere mate rechtsgevolgen te verbinden aan het loutere criterium van juridische afstamming. Deze evolutie is ook merkbaar in buitenlandse rechtsstelsels, zoals bv. in Nederland waar het mogelijk is om de erfrechtelijke aanspraken van stiefkinderen op gelijke voet te plaatsen met deze van juridische kinderen. Bovendien is in andere Belgische rechtsdomeinen juridische bloedverwantschap niet het enige criterium waaraan rechten zijn gekoppeld. Bijvoorbeeld voor de toepassing van de erfbelasting genieten stiefkinderen en kinderen voor wie de overledene tijdens zijn leven heeft gezorgd, hoewel ze geen wettelijke erfaanspraken hebben, hetzelfde gunsttarief voor verkrijgingen in de rechte lijn, voor het geval ze iets uit de nalatenschap zouden verkrijgen. In het Vlaamse Gewest is er bovendien een bijzondere gunstmaatregel voor erfrechtelijke verkrijgingen door kinderen met een beperking die beoogt rekening te houden met hun lagere verdiencapaciteit. Dit duidt erop dat in het Vlaamse Gewest de financiële zorgbehoefte een bijkomend criterium is.

Deze maatschappelijke en juridische tendensen leiden tot vragen naar de hedendaagse functie van en de criteria voor intergenerationeel erfrecht. Daarom zal in dit onderzoek worden nagegaan of juridische bloedverwantschap noodzakelijk is om te erven, en of het voldoende is om te erven. Om deze vragen te

beantwoorden zal de functie van het erfrecht in de maatschappij worden bepaald.