Pieter Maeseele hoofddocent

Onderzoek Pieter Maeseele

Onderzoeksgroep

Expertise

Onderzoek en advies rond de beeldvorming van maatschappelijke debatten, met een focus op wetenschapstechnologische of milieurisico’s enerzijds (ggo’s, klimaatverandering, energiebeleid, etc.) en economische of politieke crises anderzijds Onderzoek en advies rond wetenschapscommunicatie en de relatie tussen media en wetenschap, technologie en het milieu Mediamonitoringonderzoek van maatschappelijke vraagstukken voor allerlei organisaties

Mediadiscoursen over maatschappelijke crisissen. 01/11/2022 - 31/10/2024

Abstract

De huidige samenleving staat voor verschillende uitdagingen die als crises worden ervaren. Recente voorbeelden zijn de COVID-19 gezondheidscrisis, de klimaatveranderingscrisis, de wereldwijde energiecrisis en de 'vertrouwenscrisis', waarbij het vertrouwen in de overheid, de wetenschap, enz. afbrokkelt. Zij vormen complexe, 'wicked problems', die moeilijk op te lossen zijn en waarover de meningen uiteenlopen. Wat steeds duidelijker wordt, is dat kennis van de feiten niet volstaat om discussies over deze complexe gebeurtenissen en ontwikkelingen te begrijpen. De manier waarop over deze uitdagingen wordt gesproken, hoe ze worden voorgesteld en geconceptualiseerd, is wat wij hier verstaan onder crisisdiscours. In plaats van simpelweg de werkelijkheid vast te leggen, geven discoursen betekenis, kennen ze oorzaken en gevolgen toe, en drukken ze morele standpunten uit. Bijgevolg kunnen discussies over maatschappelijke uitdagingen worden gezien als een discursieve strijd waarin verschillende visies op de werkelijkheid strijden om de dominantie. In discussies over klimaatverandering bijvoorbeeld strijden ecologische discoursen met economische en sociale discoursen. Media spelen een cruciale rol in deze discursieve strijd om deze maatschappelijke uitdagingen te begrijpen en ze als crises te construeren. Media fungeren als betekenismakers en geven zin aan de complexe werkelijkheid die ons omringt. Denk hierbij aan de sociale media, die als zeer invloedrijke platforms ideeën verspreiden. Maar ook 'legacy media', zoals kranten en televisie, blijven een belangrijke rol spelen bij het uitdragen en legitimeren van bepaalde wereldbeelden en discoursen. Al deze media zijn sterk met elkaar verweven in onze huidige gedigitaliseerde en 'gemediatiseerde' samenleving, waar media zowel maatschappelijke gebeurtenissen weerspiegelen als dagelijks beïnvloeden. Het doel van de door ons voorgestelde 'challenge' is de werking van concurrerende gemedieerde discoursen over huidige maatschappelijke crises beter te begrijpen. Op basis van Harold Lasswells klassieke definitie van communicatie stellen wij de vraag: Wie zegt wat, in welk kanaal, aan wie, en met welk effect? De nadruk ligt op 'wat': de manier waarop over een bepaald onderwerp wordt gesproken en waarop er betekenis aan wordt gegeven. Hierbij gebruikt de kandidaat een of meer van de methoden waarin de PI's gespecialiseerd zijn om media-inhoud over een onderwerp naar keuze te analyseren: kwantitatieve en kwalitatieve contentanalyse, framinganalyse, discoursanalyse en digitale etnografie (zie verder 2.2). Het doel is om de concurrerende discoursen over een bepaalde maatschappelijke uitdaging die als een crisis wordt ervaren in kaart te brengen en greep te krijgen op het discursieve landschap, met aandacht voor 'wie' (de actoren die een bepaald discours verkondigen, zoals journalisten, politici, experts) en 'in welk kanaal' (tv, kranten, sociale media, ...). Optioneel kan de kandidaat ook de publiekskant ('aan wie') onderzoeken, met als doel te begrijpen hoe mediagebruikers omgaan met concurrerende mediadiscoursen, en hoe deze hen beïnvloeden ('met welk effect'). In tegenstelling tot het lineaire karakter van Lasswells communicatiemodel, zal het onderzoek ook de complexe interactie tussen deze verschillende aspecten van het communicatieproces erkennen (bijvoorbeeld dat mediagebruikers ook discours produceren door commentaar te geven op sociale media).

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Over wetenschap, media en democratie. 01/09/2015 - 31/08/2025

Abstract

Sinds 2008 is het duidelijk geworden dat niet we niet alleen voor enorme democratische uitdagingen op ecologisch vlak staan, maar ook op economisch, politiek en sociaal vlak. De financieel-economische crisis met haar talrijke mondiale en lokale vertakkingen, politieke ontwikkelingen zoals de politieke crisis in België en de Arabische lente, toenemende werkloosheid en armoede, de opkomst van nieuwe sociale bewegingen die protesteren tegen het bezuinigingsbeleid, enz., roepen de vraag op in hoeverre media een breed democratisch debat aanmoedigen, door te berichten over de alternatieve analyses en beleidsprogramma's die op het spel staan bij elk van deze kwesties. Zoals bij de onderzoekslijn over 'media en wetenschap' is de vraag opnieuw of bestaande modellen van media en democratie voldoende ruimte bieden om dit aan te pakken, en bijgevolg een gefundeerde, inhoudelijke kritiek op de rol en prestaties van media in de liberale democratische samenlevingen van de 21e eeuw mogelijk maken, wat zou kunnen leiden tot aanbevelingen over hoe media en communicatie te verbeteren vanuit een perspectief van democratische politiek. Het eerder ontwikkelde raamwerk heeft een groot potentieel om enerzijds de mate van agonistisch mediapluralisme in de geprofessionaliseerd-commerciële medialandschappen van de 21ste eeuw bloot te leggen, en anderzijds potentiële alternatieve ruimtes voor agonistisch mediapluralisme en democratisch debat te identificeren, zowel buiten als binnen commerciële mediasystemen, bijvoorbeeld wat betreft alternatieve media of populaire cultuur. Het doel van dit tweede mandaat is om deze onderzoekslijn voor media en democratie uit te breiden, (i) door haar te verbreden naar andere landen om conclusies te kunnen trekken over de mate van mediapluralisme binnen en tussen mediasystemen, (ii) door haar te verdiepen aan de hand van longitudinale, historische analyses enerzijds, en een systematische opname van nieuwe, alternatieve media en populaire cultuur anderzijds, en (iii), door haar beleidsondersteunende dimensie te versterken, met de nadruk op de implicaties voor a) journalistieke routines, praktijken en waarden, en b) organisaties voor wetenschapscommunicatie.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Journalistiek, mediakritiek en het onlinepubliek (CritJourrn). 15/07/2020 - 14/07/2022

Abstract

CritJourn zal onderzoeken hoe journalistiek online wordt bekritiseerd en hoe journalisten deze kritiek ervaren. Publieke kritiek op journalistiek lijkt zichtbaarder te zijn geworden dan ooit tevoren. Met name kritiek op de legitimiteit van mainstream mediarepresentaties - vanuit verschillende ideologische perspectieven - is een alledaags kenmerk geworden van het publieke discours over journalistiek op digitale platformen zoals Twitter. Het overkoepelende doel van dit project is om nieuwe concepten te ontwikkelen om te begrijpen hoe journalistiek wordt bekritiseerd en hoe journalisten mediakritiek door verschillende online publieksgroepen onderhandelen en ervaren. Dit onderzoek is actueel en belangrijk omdat het ons begrip van de relatie tussen journalistiek en online cultuur zal verhelderen op een politiek moment waarin de banden die historisch de relatie tussen journalistiek en het publiek hebben onderhouden, zijn verzwakt. Het overkoepelende doel wordt ondersteund door 4 specifieke doelstellingen, 2 conceptuele en 2 empirische. De conceptuele doelstellingen brengen media- en communicatieonderzoek in dialoog met enerzijds interdisciplinaire debatten over de aard van kritiek en anderzijds radicaaldemocratische theorieën over de aard van ideologisch conflict. De eerste empirische component zal een (kwantitatieve en kwalitatieve) kritische discoursanalyse inhouden van hoe Britse journalisten en media-instellingen op Twitter worden bekritiseerd. De tweede houdt interviews in met journalisten uit België, Ierland, Nederland en het VK over hun ervaringen met mediakritiek.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Een heroverweging van journalistiek en ideologie in hedendaagse politieke en mediaculturen (RejournID). 01/05/2019 - 30/04/2020

Abstract

Het RejournID project heeft als doelstelling om de verhouding tussen journalistiek en ideologie te herdenken in hedendaagse politieke en mediaculturen. Door middel van een interpretatief onderzoek naar hoe de vervlechting van journalistiek en ideologie in vier Europese landen: België, Ierland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk wil dit project de plaats van ideologieanalyse in media-onderzoek nieuw leven inblazen.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Hoe alternatief zijn alternatieve media? Een meerlagig en multimethodisch onderzoek naar de bijdrage van online nieuws startups tot mediapluralisme in Vlaanderen. 01/01/2019 - 31/12/2022

Abstract

Dit project heeft als doel na te gaan of en hoe alternatieve media bijdragen aan mediapluralisme in de media-ecologieën van de 21e eeuw. Dit gebeurt aan de hand van een innovatief multimethodisch onderzoeksdesign, waarbij kwantitatieve en kwalitatieve inhoudsanalyse wordt gebruikt voor het representatieniveau, interviews met de betrokken uitgevers en medewerkers en documentanalyse voor het productieniveau, en online datastromen en focusgroepen voor het gebruikersniveau.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Soms is namaak nieuws echter dan echt nieuws. Een onderzoek naar satirisch televisienieuws als alternatieve vorm van journalistiek en bron voor maatschappelijk engagement. 01/10/2018 - 30/09/2022

Abstract

In de huidige journalistieke context, waarin traditionele opvattingen over journalistiek haperen, is er nood aan onderzoek naar alternatieve opvattingen van journalistiek en nieuws, die het democratisch potentieel van deze praktijken nagaan. Dit voorstel levert een rechtstreekse bijdrage in dat verband aan de hand van een uitgebreid onderzoek naar satirisch nieuws in Nederland en Vlaanderen. Het doel van dit voorstel is onderzoeken of en hoe De Ideale Wereld (VRT) en Zondag met Lubach (NPO) een rol spelen als alternatieve vorm van journalistiek en als bron voor maatschappelijk engagement, terwijl wordt nagegaan of ze het potentieel realiseren om de democratische conversatie, en mediapluralisme, in 21e -eeuwse medialandschappen te versterken. Op die manier schuiven we een innovatief multimethodisch onderzoeksopzet naar voor met interviews met mediaprofessionals en professionele journalisten voor het productieniveau te onderzoeken, met online datastromen en focusgroepen voor het gebruikersniveau, en met een kwalitatieve inhoudsanalyse voor het inhoudelijke niveau.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Wat is het dat we kopen?: Een holistisch-empirische analyse van de productie, circulatie en receptie van vertogen over ethische consumptie, met een focus op depolitisering. 01/10/2015 - 30/09/2017

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Wetenschapscommunicatie in een wereldwijde context. 05/11/2014 - 05/11/2015

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds Erasmus Mundus. UA levert aan Erasmus Mundus de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Een analytische, kritische discours-aanpak voor publieke en media debatten over genetisch gemodificeerde gewassen en voeding in Azië . 09/12/2013 - 09/04/2015

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds Erasmus Mundus. UA levert aan Erasmus Mundus de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Wat is het dat we kopen? Een holistisch-empirische analyse van de productie, circulatie en receptie van vertogen over ethische consumptie, met een focus op depolitisering. 01/10/2013 - 30/09/2015

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Onderzoek naar de beeldvorming rond jong ouderschap bij kwetsbare jongeren. 01/02/2013 - 31/05/2013

Abstract

De doelstelling van dit onderzoek, in opdracht van het Vlaams departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, is drieledig. Ten eerste wordt de representatie van jong ouderschap op de Vlaamse televisie geanalyseerd. Ten tweede zal gekeken worden naar de receptie van televisie-inhouden omtrent het onderwerp bij kwetsbare jongeren. Een derde, onderliggende, doelstelling bestaat erin om via participatieve onderzoekstechnieken na te gaan hoe kwetsbare jongeren betekenis geven aan de mediarepresentatie van jong ouderschap en welke rol sociale media kunnen spelen in dit proces van receptie en betekenisgeving.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

De marktplaats van ideeën: minder eigenaars, minder ideeën? Een interdisciplinair onderzoek naar impact van media-eigendomsconcentratie op diversiteit aan media-inhoud,-productie en-outlets in longitudinaal en internationaal vergelijkend perspectief. 01/01/2013 - 31/12/2016

Abstract

Het project combineert inzichten van communicatie-, politieke en economische wetenschappen voor een analyse van de kenmerken van de huidige mediaconcentratie (en mediaconglomeraten) en de impact hiervan op inhoudsdiversiteit in historisch en internationaal vergelijkend perspectief, om zo te antwoorden op de vraag of media eigendomsconcentratie de diversiteit aan issues, actoren, standpunten en discoursen in de media beperkt.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Het circuleren en transformeren van globale klimaatverandering in het publieke discours. Een onderzoek naar de beeldvorming door maatschappelijke actoren, de nieuwsmedia en het publiek 01/07/2011 - 31/12/2015

Abstract

De doelstelling van dit onderzoeksvoorstel is de analyse van het circuleren en transformeren van de betekenis(sen) van globale klimaatverandering in lokale publieke discours, door te focussen op het reflexieve circuit tussen de beeldvorming door maatschappelijke actoren, de nieuwsmedia en het publiek. Dit onderzoeksopzet maakt het mogelijk om conclusies te trekken niet alleen over de bijdrage van nieuwsmedia tot het stimuleren van democratisch debat en democratisch burgerschap met betrekking tot de kwestie klimaatverandering, maar eveneens over hoe over deze kwestie effectiever kan gecommuniceerd worden vanuit het perspectief van democratische politiek.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Platform van lokale overheden en communicatoren ter bevordering van wetenschap (PLACES). 01/02/2011 - 30/11/2012

Abstract

Dit project kadert in een dienstverleningsopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds Universitat Pompeu Fabra. UA levert aan Universitat Pompeu Fabra de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project website

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Klimaatverandering, nieuwsmedia en democratisch debat: een onderzoek naar de beeldvorming in de media en de invloed hierop van verscheidene maatschappelijke groepen 01/01/2011 - 31/12/2012

Abstract

De voorbije jaren is algemeen erkend geworden dat klimaatverandering op vandaag één van de grootste politieke uitdagingen vormt voor de geïndustrialiseerde wereld. Dit brengt belangrijke vragen met zich mee met betrekking tot de maatschappelijke rol van nieuwsmedia en de relatie tussen media, macht en democratie. Dit projectvoorstel schuift klimaatverandering naar voor als een risicoconflict tussen verscheidene maatschappelijke groepen met tegengestelde waarden en belangen en stelt daarbij als centrale onderzoeksvraag of en in welke mate nieuwsmedia in Vlaanderen een breed democratisch debat over klimaatverandering stimuleren. Om deze vraag te beantwoorden, worden in dit projectvoorstel twee analyseniveaus gecombineerd: in een eerste fase (§ 1) wordt de beeldvorming van klimaatverandering door verscheidene maatschappelijke actoren in de samenleving die een belang hebben bij een bepaalde beeldvorming in kaart gebracht. In een tweede fase (§ 2) wordt een crossmediale en crossnationale vergelijking gemaakt van de beeldvorming van klimaatverandering in: (i) het journaal van de publieke omroep één en de commerciële omroep VTM, (ii) een reeks van nieuwe en alternatieve media over het politiek-ideologische spectrum heen (bijvoorbeeld DeWereldMorgen, Uitpers, In Flanders Fields, The Brussels Journal), en (iii) twee Vlaamse (De Standaard and De Morgen), twee Nederlandse (NRC Handelsblad and de Volkskrant) en twee Amerikaanse kwaliteitskranten (The Wall Street Journal and The New York Times). Het belang van de resultaten van dit onderzoek situeert zich op drie verschillende niveau's: (i) empirisch, in termen van het verzamelen van belangrijke gegevens over de rol van lokale nieuwsmedia in het huidige debat over klimaatverandering, (ii) theoretisch, in termen van theorieontwikkeling over de rol van nieuwsmedia in risicoconflicten, en (iii) beleidsmatig, in termen van het verzamelen van belangrijke gegevens die toekomstige strategieën voor het opzetten van een breed democratisch debat over wetenschap en technologie van dienst kunnen zijn.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Wie sponsort de klimaatverandering? Een onderzoek naar de beeldvorming en receptie van de klimaatverandering in de nieuwsmedia. 01/09/2010 - 31/08/2015

Abstract

Het onderzoeksproject omvat een grondige mediasociologische analyse van de beeldvorming van klimaatverandering in de media en bij het publiek. De centrale onderzoeksvraag is of en in welke mate nieuwsmedia bijdragen tot een beeldvorming van klimaatverandering als een debat over politieke keuzes tussen alternatieve (technologische) toekomsten, of integendeel, als een kwestie van technocratische besluitvorming of marktwerking. In een eerste onderdeel is het objectief het maken van een crossmediale en crossnationale vergelijking van de mate waarin nieuwsmedia als (i) de openbare en commerciële omroep, (ii) een reeks nieuwe en alternatieve media, en (iii) enkele binnenlandse en buitenlandse kwaliteitskranten, verschillen in hun beeldvorming van klimaatverandering. In een tweede onderdeel verschuift de focus naar het publiek door de rol van deze beeldvorming te onderzoeken bij de beeldvorming van verschillende deelpublieken aan de hand van een receptieonderzoek.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject