Vorige edities van het Jaarboek

De edities 2001-2017 van het Jaarboek vind je hier.

Redactie: Jill Coene, Peter Raeymaeckers, Bernard Hubeau, Tim Goedemé, Roy Remmen, An Van Haarlem

Deze 27^ste editie van het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting legt de inhoudelijke vinger op de wonde. Veel inspanningen ten spijt, slagen we er maar niet in de armoede structureel terug te dringen. We zoomen eerst in op recente beleidsontwikkelingen, niet alleen op Vlaams en federaal niveau, maar ook binnen de Europese Unie. Daarna bekijken we enkele ‘klassieke’ domeinen van sociale uitsluiting, zoals de (minimum)inkomens en ongelijkheid, ons onderwijssysteem, de ongelijke arbeidsmarktpositie van vrouwen met migratieroots en de crisis op de woonmarkt. Naast deze klassieke thema’s, heeft deze editie ook aandacht voor nieuwe onderwerpen.  We  kijken  naar de nadelige positie van gezinnen met kinderen met een beperking, vervoersarmoede, de ongelijke bewijslast tussen cliënten en OCMW’s en de ontoegankelijke dringende medische hulpverlening aan personen zonder wettig verblijf. Ten slotte krijgen ook positieve ontwikkelingen onze aandacht: de kansen van het ‘geïntegreerd breed onthaal’ en een kinderrechtenbenadering van armoede. Twee organisaties uit het werkveld presenteren hun eigen kijk op de problematiek. Na twee jaar afwezigheid presenteren we in deze editie een overzicht van belangrijke cijfers op vlak van armoede en sociale uitsluiting.

Gastspreker tijdens het colloquium was prof. dr. Monique Kremer, bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam en projectcoördinator bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Zij ging in op de uitdagingen van migratie voor de verzorgingsstaat. Na de pauze volgde een politiek debat, een reflectie door Decenniumdoelen en een slotwoord van het Netwerk tegen Armoede.

Je kan het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2018 hier downloaden (pdf- 4,67 MB).

Bekijk het fotoverslag van het colloquium.

Redactie: Jill Coene, Peter Raeymaeckers, Bernard Hubeau, Sarah Marchal, Roy Remmen, An Van Haarlem

Deze 28^ste editie van het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting zoomt in op duurzame armoedebestrijding. Duurzaamheid dekt daarbij verschillende ladingen: werkt de huidige bestrijding van armoede door op lange termijn? Hoe kunnen armoedebestrijding en ecologische duurzaamheid samengaan? Enkele hoofdstukken bekijken de ongelijkheden in inkomens, consumptiepatronen (en de daarmee gepaard gaande broeikasgasuitstoot) en gezondheid. Een antwoord formuleren op ‘duurzaamheidsvraagstukken’ heeft bij uitstek een politiek karakter. Zo zijn er verschillende dilemma’s inzake rechtvaardige belastingen. Vanuit het streven naar een duurzame economie verkent het Jaarboek de circulaire en de sociale economie en houdt het gevangenisarbeid kritisch tegen het licht. Ook het realiseren van duurzaam wonen voor kansengroepen en het ondersteunen van sportpraktijken met oog voor kwetsbare jongeren zijn te volgen pistes. Verder is het van belang om oog te hebben voor een evenwichtige beeldvorming van mensen in armoede in de media en te luisteren naar de stem van mensen in armoede, onder andere via de verenigingen waar armen het woord nemen. Ook in deze editie presenteren enkele organisaties uit het werkveld hun visie en aanbevelingen. Tot slot brengt het Jaarboek opnieuw een uitgebreid overzicht van relevante cijfers inzake armoede en sociale uitsluiting.

Download het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2019 (pdf - 4,52 MB).

Tijdens het colloquium presenteerde Dries Martens (UHasselt) over de impact van sociaal economische factoren op de biologische veroudering vroeg in het leven. Andere sprekers waren Guy Malfait  (ATD Vierde Wereld Vlaanderen), Henk Van Hootegem (Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting), Mathias Vaes (sociaal huis Mechelen), Tom Raes (provincie Vlaams-Brabant), Licorice Leroy (Netwerk tegen armoede) en Karin Nelissen (Buurtwerk ‘t Lampeke vzw). Bekijk het fotoverslag van het colloquium. 

De 29ste editie van het Jaarboek onderzoekt wat digitalisering betekent voor armoede en armoedebestrijding. De samenleving digitaliseert in sneltempo en dat brengt heel wat kansen en uitdagingen mee op diverse levensdomeinen. We krijgen inzicht in de belangrijke rol van sociale ondersteuningsnetwerken voor digitale inclusie en in de digitalisering van het sociaal werk. Wat is het nut van online gezondheidsinformatie en heeft iedereen daar toegang toe? Wat betekent de invoering van het elektronisch artsenvoorschrift voor kwetsbare doelgroepen? Het boek bespreekt een aantal gevolgen van de digitalisering voor de arbeidsmarkt. Robotisering kan menselijke arbeid vervangen en dat vormt een belangrijke uitdaging voor onze toekomst. Moeten we niet nadenken over een belasting op robots of artificiële intelligentie? Biedt de digitale platformeconomie voldoende arbeidskansen en werkzekerheid? De digitalisering dwingt ons om ook na te denken over ethische kwesties, zoals de impact van big data op mensen in armoede. Ook cybercriminaliteit verdient onze aandacht. Het Netwerk tegen armoede belicht aandachtspunten van digitalisering vanuit het oogpunt van hun achterban. Het themadeel sluit af met een essay over de rol van technologie in het oplossen van sociale problemen. Uiteraard presenteert dit boek ook een aantal meer algemene analyses over armoede en sociale uitsluiting. Zo komt een alternatieve manier om welzijn te meten aan bod en zoomen we in op de rol van Europa voor armoedebestrijding. Daarnaast krijgen we meer inzicht in de situatie van jongeren. Welke kansen en uitdagingen biedt het stelsel van duaal leren? Zijn hun jobs meer precair en wat betekent dat voor hun welzijn? Ook leren we hoe sociaal werk organisaties omgaan met het spanningsveld tussen generalistisch en specialistisch werken.

Download het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2020 (pdf - 2,96 MB)

Tijdens het colloquium had Ilse Mariën (imec-SMIT, VUB) het over digitale in- en uitsluiting in Vlaanderen tijdens de corona-crisis. Nicolas Van Praet (Netwerk tegen armoede), David Loyen (Link in de Kabel), Dirk Christiaansen (Centrum Kauwenberg) en Joke Van Dyck (e-inclusie stad Antwerpen) boden relevante inzichten. 

Redactie: Jill Coene, Tuur Ghys, Bernard Hubeau, Sarah Marchal, Peter Raeymaeckers, Roy Remmen, Wouter Vandenhole (red.)

In de 30^ste editie van het Jaarboek bekijken we eerst de evolutie van de armoedecijfers. Is er op 30 jaar tijd sprake van een verbetering? Daarna nemen we de toegang tot wonen, justitie en onderwijs onder de loep. Vervolgens zoeken we een antwoord op de vraag wat een structureel armoedebeleid is. Kan het recht daarbij ook van betekenis zijn? Het themadeel van het boek is gewijd aan de coronapandemie en de link met ongelijkheid. Welke impact heeft de pandemie in ons land gehad op economisch en sociaal vlak? Welke gevolgen waren er voor de inkomensverdeling? Is er sprake van etnische ongelijkheid en hoe hebben vluchtelingen deze crisis ervaren? Slaagde het sociaal werk erin om zich te organiseren in tijden van lockdown? Wat was de impact van covid-19 in lage inkomenslanden en zijn er parallellen te trekken met epidemieën uit het verleden? Hadden mensen in armoede voldoende toegang tot voeding?  Zijn er tekenen van vaccinatieongelijkheid? Neemt het beleid wel alle perspectieven voldoende in rekening? Vervolgens laten we enkele middenveldorganisaties aan het woord. Het Netwerk tegen armoede blikt terug op 30 jaar beleidsparticipatie door mensen in armoede. Ook het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting blikt terug op 30 jaar armoedebestrijding. In een andere bijdrage bespreekt het de ongelijke impact van de pandemie en doet het aanbevelingen voor een duurzaam en rechtvaardig herstelbeleid. In een laatste deel bundelt het Jaarboek een aantal cijfers inzake armoede en sociale uitsluiting.

Download het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2021

Wim Van Lancker (KU Leuven) gaf een key note tijdens het colloquium over de impact van corona op armoede en ongelijkheid. Verder organiseerden we een panelgesprek over een terugblik en vooruitblik op het armoedebeleid met Peter Cousaert (VVSG), Heidi Degerickx (Netwerk tegen armoede), Caroline Van der Hoeven (Belgisch netwerk armoedebestrijding), Anne Van Lancker (Decenniumdoelen), Frank Van den Branden (Vlaamse administratie beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin), gemodereerd door Ides Nicaise.

Redactie: Jill Coene, Tuur Ghys, Bernard Hubeau, Sarah Marchal, Peter Raeymaeckers, Roy Remmen, Wouter Vandenhole, Gert Van Hecken & Lore Van Praag

In dit 31ste Jaarboek kijken we niet alleen naar de armoedesituatie in België, maar verruimen we onze blik naar mondiale mechanismen die armoede en ongelijkheid creëren en in stand houden. Een duidelijke doorwerking van mondiale armoede en ongelijkheid zien we wanneer we ons focussen op de link tussen migratie en armoede, het themadeel van dit boek. Wat zijn de verwachtingen en percepties van migranten over België? Welke grenzen stelt ons land aan migratie? Hoe gaan migranten, lokale besturen en organisaties met die grenzen om? Het zijn enkele van de vragen waarop dit boek een antwoord zoekt. Ook meer algemene analyses over armoede, sociale uitsluiting en ongelijkheid komen aan bod. Een greep uit de bijdragen: wat kan de filosofie ons vertellen over sociale ongelijkheid? Hoe verandert het beeld van armoede als we rekening houden met vermogens en schulden? Hoe groot is de non-take up van bepaalde uitkeringen? En kunnen ‘zorgzame buurten’ van betekenis zijn voor mensen in armoede? Vanuit het werkveld komt 11.11.11 aan het woord over internationale solidariteit. Tot slot ontbreekt ook dit jaar geen cijfermatig overzicht van armoede en sociale uitsluiting.

Key note sprekers tijdens het colloquium waren Lore Van Praag (Erasmus Universiteit Rotterdam) over “Migratie, integratie, sociale ongelijkheden en uitsluiting” en Els Hertogen (directeur 11.11.11) over “Internationale solidariteit: van liefdadig naar rechtvaardig”. Het panel boog zich deze keer over energiearmoede, met panelleden Bart Claes (CAW Groep), Lisa D’Haens of Roel Vermeiren (VEKA), Gert Eyckmans (VVH, Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen), Stefan Goemaere (SAAMO), Juan Carlos Sanchez (SocialEnergie), Josefine Vanhille (Universiteit Antwerpen) en moderator Roy Remmen.

Bekijk de foto's van het colloquium.

Lees het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2022.  

Redactie: Jill Coene, Tuur Ghys, Bernard Hubeau, Sarah Marchal, Peter Raeymaeckers, Roy Remmen, Wouter Van Doren, Wouter Vandenhole & Hanne Van Regemortel

Maatschappelijke problemen zoals armoede vereisen samenwerking tussen verschillende actoren op verschillende bestuursniveaus en in verschillende maatschappelijke domeinen. Ze vereisen met andere woorden ‘multilevel governance’ (een ‘meerlagig bestuur’). Dat is niet altijd evident in de praktijk. Deze 32^ste editie van het Jaarboek zet de schijnwerper op het meerlagig bestuur. We staan stil bij de impact van de integratie van de OCMW’s in de gemeenten en zoomen in op diverse samenwerkingsverbanden, zoals in het kader van het Geïntegreerd Breed Onthaal, dak- en thuisloosheid bij jongvolwassenen en de dwarsverbanden tussen onderwijs en welzijn. De verwevenheid van beleidsniveaus en actoren is ook duidelijk zichtbaar in de voedselhulp, sociaal wonen of de opvang van vluchtelingen en verzoekers om internationale bescherming. Daarnaast kijken we ook naar het toenemende belang van het Europese en globale beleidsniveau met bijdragen over de Europese Pijler van Sociale Rechten en de vraag naar rechtvaardige belastingen. Naast de thematische bijdragen brengt het jaarboek opnieuw enkele actuele debatten over armoede en ongelijkheid aan. Hoe groot is de omvang van de wereldwijde armoede? Wat zou de impact zijn van een basisinkomen? Wat zijn de meerwaarden van arbeidszorg voor de maatschappij? We zoomen in op de situatie van bedelaars in Brussel en onderzoeken tot slot de werkzaamheid van een peer support methodiek voor sociale inclusie. Het Netwerk tegen Armoede vult de analyses aan met de kijk van mensen in armoede. Tot slot bevat dit boek een cijfermatig overzicht van armoede en sociale uitsluiting op diverse levensdomeinen.

Tijdens het colloquium bood Paul Goossens inzicht in “de ongelijkheidsmachine”, gevolgd door een reflectie van Henk Van Hootegem van het interfederaal Steunpunt tot bestrijding van armoede. Guy Tegenbos modereerde een politiek debat en het Netwerk tegen armoede en 't Kringske eindigden met een pakkend slotwoord.

Bekijk het fotoverslag.

Download het Jaarboek Armoede en Ongelijkheid 2023. 

Redactie: Jill Coene, Heidi Degerickx, Caroline Dewilde, Tuur Ghys, Bernard Hubeau, Sarah Marchal, Roy Remmen, & Wouter Vandenhole

De 33^ste editie van het Jaarboek zet het thema ‘levensloop’ en de link met armoede en ongelijkheid in de kijker. Over de loop van hun leven maken mensen allerlei gebeurtenissen en kantelmomenten mee, zoals huwelijken of echtscheidingen, geboortes, overlijdens, economische of andere structurele omstandigheden (zoals een recessie, oorlog, …). De levensloop wordt gekenmerkt door transities (bv. adolescentie, pensionering, …) die verschillende, met elkaar verweven, levenslooptrajecten (langdurige paden in het leven, bv. inzake arbeid of gezin) markeren. Een levensloopperspectief werpt licht op de dynamiek van armoede, de verwevenheid ervan over verschillende domeinen, en de manier waarop armoede samenhangt met deze levenslooptrajecten . Intersecties (bv. geslacht, etniciteit) spelen daarbij een belangrijke rol. Dit boek reikt in eerste instantie een theoretisch kader aan. Dat wordt aangevuld met empirische inzichten, bijvoorbeeld over longitudinale armoede en mobiliteit in/uit armoede, de samenhang tussen gezinsvorming of -ontbinding en armoede, of de intergenerationele overdracht van deprivatie. We zoomen in op de relevantie van domeinen als onderwijs en wonen voor de levensloop en onderzoeken het verband tussen inkomen en depressie. We hebben aandacht voor de levensloop van bepaalde groepen, zoals mensen zonder wettig verblijf, mensen in detentie, ouderen, … Zoals steeds werpt het Jaarboek ook een blik op actuele topics, zoals voedselhulp, atypisch werk, de kost van kinderen met een handicap, … Via een bijdrage van het Netwerk tegen Armoede brengen we het perspectief van mensen in armoede in rekening. Uiteraard biedt dit boek opnieuw een cijfermatig overzicht van armoede en sociale uitsluiting op diverse levensdomeinen.

Acco nodigde Jill Coene, editor van het Jaarboek Armoede en Ongelijkheid, en Mathias Vaes, afdelingshoofd sociale zaken van het Sociaal Huis Mechelen, uit voor een podcast naar aanleiding van de publicatie van het Jaarboek. Het resultaat kan je nu beluisteren via Spotify.

Lees het Jaarboek Armoede en Ongelijkheid 2024. 

Deze keer kregen Heidi Degerickx & Cindy Van Geldorp van het Netwerk tegen Armoede de ruimte als key note tijdens het colloquium. Zij hadden het over een levensloopperspectief op armoedebestrijding. Daarna volgde een politiek debat gemodereerd door Anne Vanrenterghem (VRT). Bekijk de foto's van het colloquium via de beeldbank van UAntwerpen.