Over disciplines heen: inspiratie voor interdisciplinair onderwijs

We spreken over multidisciplinariteit als een bepaald onderwerp, concept of theorie vanuit verschillende perspectieven bestudeerd of benaderd wordt. Dit leidt logischerwijs tot meer kennis en inzicht maar deze blijft naast elkaar staan. Er is dus geen integratie, noch nieuwe geïntegreerde inzichten of oplossingen. De focus blijft hier de studie van de eigen discipline, vanuit een breder perspectief. Denk, bijvoorbeeld, aan een opleiding Geschiedenis waar de studenten complexe historische ontwikkelingen niet enkel vanuit het eigen historisch inzicht moet verklaren maar ook vanuit theorieën en inzichten uit gedrags- en cultuurwetenschappen. Naast het breder bestuderen van de eigen discipline, kan multidisciplinariteit ook dienen als opstap naar interdisciplinariteit.

Bij interdisciplinariteit worden inzichten vanuit verschillende disciplines geïntegreerd om een beter/vollediger inzicht ten opzichte van een probleem of vraag te krijgen. In tegenstelling tot multidisciplinariteit is integratie hier dus wel aanwezig. Deze integratie leidt tot nieuwe, geïntegreerde kennis en inzichten, terwijl het bij multidisciplinariteit gaat om het gebruiken van al bestaande inzichten bij de bestudering van de eigen discipline.

Transdisciplinariteit, tenslotte, doet nog een laagje bovenop interdisciplinariteit. Hierbij gaat het ook om integratie en nieuwe, geïntegreerde kennis en inzichten. Maar ditmaal wordt niet enkel de academische invalshoek opgenomen maar ook een maatschappelijke. Het maatschappelijk veld, ervaringsdeskundigen en stakeholders worden betrokken. Hierdoor ligt de focus op real-life problems, met alle relevante factoren en actoren. Denk, bijvoorbeeld, aan de duurzaamheidsuitdagingen (wicked problems) binnen de duurzaamheidsproblematiek (zie ook ECHO-onderwijstip ‘think big, act small! De eerste stappen naar duurzaamheidseducatie’, 2022).

Competenties die gericht zijn op een eerste verkenning van interdisciplinair onderwijs (de Greef et al, 2017). Denk hierbij, bijvoorbeeld, aan:

• Kennis en inzicht in interdisciplinair onderwijs: wat is het? Welke drempels en valkuilen bestaan er? Welke vaardigheden zijn belangrijk? Wat zijn do’s en dont’s? Welke soort casussen worden er behandeld en hoe
• Kennis en inzicht in leerinhouden van andere disciplines, zonder direct interdisciplinair te werken: multidisciplinariteit als opstap naar interdisciplinariteit.
  

Generieke, transferable competenties (de Greef et al, 2017), gericht op interdisciplinair leren werken. Voorbeelden: samenwerken, kritisch denken, reflecteren en integratief redeneren. Studenten oefenen hier echt interdisciplinair denken en uitwisselen.

Maak de groepsopdracht groepswaardig (Lotan, 2003) (zie ook ECHO-onderwijstip ‘wat maakt een groepsopdracht succesvol’ 2022):

• Kies open, complexe taken die vragen om hogere verwerkingsniveaus. Zo vormt het ‘groepsaspect’ een meerwaarde om de opdracht uit te voeren. Samen sterk(er).
• Stimuleer wederzijdse afhankelijkheid. Studenten hebben elkaars expertise nodig en moeten deze integreren om de opdracht goed uit te voeren, bijvoorbeeld, bij het opstellen van een geïntegreerd beleidsadvies.
  

Ondersteun samenwerking tijdens de groepsopdracht en leer dit aan:

• Samenwerken is een competentie op zich. Controleer in hoeverre jouw studenten dit al beheersen. Besef dat leren samenwerken vaak meer vraagt dan studenten enkel te doen samenwerken tijdens een groepsopdracht (zie ECHO-onderwijstip, 2018).
• Samenwerken gaat beter als dit in een positieve, aangename sfeer gebeurt. Creëer een positief klasklimaat (zie ECHO-onderwijstip, 2020). Maak, bijvoorbeeld, duidelijk dat fouten maken mag, dat constructieve feedback belangrijk is en dat studenten elkaar moeten helpen. Voorzie tijd om elkaar te leren kennen, zeker bij de start van de groepsopdracht (zie bijvoorbeeld, good practice ‘interdisciplinaire projectdag’ en ‘Challenge based learning tijdens summer school social city design’, enkel raadpleegbaar voor UAntwerpen-personeel, na inloggen)

Studenten brengen bij interdisciplinair onderwijs sowieso uiteenlopende kennis en ervaring mee. Desondanks kan het nuttig zijn om bepaalde voorkennis gelijk te trekken. Zijn er bepaalde theorieën, concepten of termen die voor hen allemaal relevant zijn? Geef die informatie dan zeker bij de start of voorafgaand aan de groepsopdracht mee (zie bijvoorbeeld, good practice ‘diamonds are forever’, enkel raadpleegbaar voor UAntwerpen-personeel, na inloggen).