Deze houders werden waarschijnlijk gebruikt om de relieken bij zich te dragen, bijv. aan een halsketting, of eventueel om ze op te hangen. Meestal bevatten zij heel kleine reliekjes van verschillende bekende en minder bekende heiligen. De authenticiteit van die reliekjes is niet te achterhalen, daar zij niet vergezeld worden van een attest. Dat er veel heiligen voorkomen die tegenwoordig eerder als legendarisch dan historisch beschouwd worden, helpt daarbij niet. Deze hangers zitten veelal op het snijpunt van kunst en devotie, en ook hier kwam waarschijnlijk veel huisarbeid aan te pas. De versiering met knipwerk, miniaturen, ijzerdraad en details in gekleurde inkt maakt dat het aantrekkelijke voorwerpen zijn om naar te kijken. Hierbij worden schoonheid en kunst, zoals wel vaker in katholieke devotionalia, ingezet om gelovigen te inspireren.
Uit de collectie
Dit is een kleine selectie van de hangervormige reliekhouders in de collectie van het Ruusbroecgenootschap. De extra uitleg staat in dezelfde volgorde als de afbeeldingen in de zijbalk.
1. Een hangertje bekleed met groene en koperkleurige stof, waarin een klein beeldje van Maria omringd is door paperolles en reliekjes. Het zijn vier stoffen, secundaire reliekjes. Het priegelige schrift maakt identificatie moeilijk, maar een van de heiligen is waarschijnlijk Franciscus van Sales. Hij is de patroonheilige van onder andere journalisten, schrijvers, de stad Genève en de Broeders Salesianen.
2. Een hanger met aan de ene kant een Antwerpse miniatuur van Sint-Antonius van Padua en aan de andere kant reliekjes van maar liefst dertien heiligen. Het gaat om botfragmenten van Sint-Jucundus, Sint-Maximus, Sint-Severus, Sint-Jovita, Sint-Constantia, Sint-Victor, Sint-Justina, Sint-Vincenca, Sint-Ursula, Sint-Vitalis, Sint-Elisabeth, Sint-Rochus en Sint-Margaretha. Veel van deze heiligen waren martelaren uit de vroege jaren van het christendom. Het knipwerk rond de reliekjes is gedecoreerd met blauwe en goudkleurige verf; het hartpatroon komt vaker voor.
3. Deze hanger heeft een miniatuur van Sint-Antonius van Padua aan de ene kant en knipwerk met reliekjes aan de andere kant. Dertien heiligen zijn vertegenwoordigd: Sint-Felix, SInt-Robert, Sint-Didacus, Sint-Christina, Sint-Placidus, Sint-Gaudiosus, Sint-Bonifatius, Sint-Hendrik, Sint-Bernardus, Sint-Theresa, Sint-Gertrudis, Sint-Benedictus en Sint-Barbara. Vele van deze heiligen hadden een monastiek leven geleid. Was dit misschien een geschenk voor een intredende kloosterling of nieuwverkozen abt? Op die manier zou hij of zij belangrijke voorbeelden bij zich kunnen dragen.
4. Dit hangertje is iets speciaals. Het heeft twee miniaturen, mogelijk van Sint-Franciscus Xaverius, en binnenin zijn beide kanten afgedekt met papiertjes waar de contouren van de reliekjes op getekend staan. Ze zijn vastgemaakt in hartvormige uitsparingen. Het gaat om primaire en secundaire relieken van de Zalige paus Innocentius XI, Sint-Aloysius Gonzaga, Sint-Catharina, Sint-Johannes Berchmans, Sint-Apollonia, Sint-Xaverius, Sint-Pius V, Sint-Theresa, Sint-Simon, Sint-Candidus en Jezus.
5. Dit is een van de mooiste stukken uit de collectie. Het is een medaillon met twee uitgesnede gravures, waar reliekjes op vastgemaakt werden, waarschijnlijk uit de eerste helft van de 17de eeuw. Ook de houder zou uit die periode komen. Aan de ene kant is er een uitgesneden afbeelding van Jezus aan het kruis, met exotische bloemen en vogels. Hij is omringd door relieken van acht mannelijke heiligen: Sint-Felix, Sint-Johannes Bartholomeus, Sint-Paulus, Sint-Jacobus, Sint-Hieronymus, Sint-Ambrosius, Sint-Laurentius en Sint-Nicholaas. Aan de andere kant is een klein wassen beeldje van de Madonna, dat beschilderd lijkt met goudverf, en omringd wordt door reliekjes van zeven vrouwelijke heiligen: Sint-Maria Magdalena, Sint-Margaretha, Sint-Lucia, Sint-Awaretha(?), Sint-Agatha, Sint-Dorothea en Sint-Christina.
6. Dit kleine hangertje zegt een stukje van de sluier van Sint-Lucia te bevatten. Sint-Lucia is de patroonheilige van blinden en wordt aangeroepen tegen oogziekten en slechtziendheid.
7. Dit is een grotere hanger met twee splinters van het Heilige Kruis die in kruisvorm vastgemaakt zijn. Die vorm komt vaker voor bij Kruisrelieken.
8. Een koperkleurig hangertje met een stukje van de kleding van Sint-Johannes Berchmans, een secundair reliek dus. Deze belangrijke jezuïetenheilige en patroon van de jeugd komt vaker voor in de collectie van het Ruusbroecgenootschap.
9. Tenslotte is er een klein hangertje met stukje uit de kleding van de Zalige Anna van Sint-Bartholomeus. Deze dame heeft een belangrijke betekenis voor Antwerpen: zij staat bekend als beschermster van de stad sinds zij met gebed twee invallen door prins Maurits zou hebben voorkomen.