Archief

Elk jaar organiseert het Ruusbroecgenootschap rond de sterfdag van Jan van Ruusbroec (2 december 1381) de Ruusbroecdag, sinds 2016 in samenwerking et UCSIA.

Ruusbroecdag 2022

9 december 2022

Mystiek en de apocalyps

Sprekers:

• John Arblaster
  
• Lisa Doeland
• Guido de Baere

Ruusbroecdag 2021

2 december 2021 - DIGITAAL

Mystiek en het lichaam 

Sprekers:

• John Arblaster Inleiding op het thema
• Rik Van Nieuwenhove “Het Lichaam in de Mystieke Theologie van Ruusbroec.”
• Evelyne Verheggen “Lichamelijkheid en minne-mystiek in de zeventiende eeuw: revival van middeleeuwse beeldcultuur.” 
• Artistiek intermezzo door danser en theoloog Sander Vloebergs
  
• Herman Westerink “Het leven van degenen die dood zijn – over protestantse mystiek en het lichaam.”
• Tine Van Osselaer “Hoe lees je een lijdend lichaam? De betekenis en voorbeeldfunctie van gestigmatiseerden in de negentiende en vroege twintigste eeuw.”

Ruusbroecdag 2020

27 november 2020 - DIGITAAL

Boekpresentaties

Sprekers:

• Guido Marnef en Jonas Van Mulder: 'Komt pelgrims, komt hier.' Devotioneel drukwerk voor bedevaartsplaatsen in Vlaanderen en Brabant (1500-1850) - Alfons Thijs (ⴕ 2014), onder redactie van Jonas Van Mulder, met medewerking van Ilse Eggers, Daniël Ermens en Erna Van Looveren (Peeters, 2020).
• Tine Van Osselaer, Kristof Smeyers en Leonardo Rossi: The Devotion and Promotion of Stigmatics in Europe, c. 1800–1950 - Tine Van Osselaer, Andrea Graus, Leonardo Rossi en Kristof Smeyers (Brill, 2020).

Ruusbroecdag 2019

29 november 2019

Verlatenheid in de mystiek

Sprekers:

• Veerle Fraeters: Introductie op het thema
• Guido de Baere: Jan van Ruusbroec
• Dirk Boone: Die evangelische peerle
• Patrick Lateur: Guido Gezelle
• Hein Blommestijn: Joost Zwagerman

Ruusbroecdag 2018

7 december 2018

Vrouwelijke mystici aan het woord 2

Sprekers:

• Veerle Fraeters: Introductie op het thema
• Rob Faesen: Beatrijs van Nazareth
• Lieve Uyttenhove: Maria van Hout
• Marc De Kesel: Madame Guyon
• Ilse Kerremans: Edith Stein

Ruusbroecdag 2017

1 december 2017

Vrouwelijke mystici aan het woord

Sprekers:

• Veere Fraeters: Introductie op het thema
• Marleen Cré: Marguerite Porete
• Esther van de Vate, TOC: Maria Petyt
• Kristof Smeyers: Theresia van Lisieux
• Willem Lemmens: Simone Wil

Ruusbroecdag 2016

2 december 2016

Mystieke vrijheid - tradities en toekomst

Sprekers:

• Veerle Fraeters: Introductie op het thema
• John Arblaster: Vrijheid bij Jan van Ruusbroec
• Marc De Kesel: Mystiek, vrijheid en moderniteit
• Bart Dessein: Vrijheid in het boeddhisme

Ruusbroecdag 2014

28 november 2014

Presentatie van vier boeken gepubliceerd door medewerkers van het Ruusbroecgenootschap:

• Mulieres Religiosae: Shaping Female Spiritual Authority in the Medieval and Early Modern Periods, edited by Veerle Fraeters en Imke de Gier (Turnhout: Brepols 2014)
• The Complete Ruusbroec: English Translation with the Original Middle Dutch Text, edited and introduced by Guido de Baere and Thom Mertens (Turnhout: Brepols 2014)
• A Companion to Ruusbroec, edited by John Arblaster and Rob Faesen (Leiden: Brill 2014)
• Christian de Borchgrave, Les jésuites et le mouvement flamand. Histoire d'un engagement tardif mais virulent (Leuven: Peeters, 2014)

Sprekers:

• Walter Van Herck
• Karin Strinnholm Lagergren

In 2015 organiseerde het Ruusbroecgenootschap een reeks activiteiten om haar negentigjarig bestaan als onderzoeksinstituut te vieren: Ruusbroec Encounters. Voor elk van deze activiteiten ging het Ruusbroecgenootschap een partnerschap aan met een ander onderzoeksinstituut van binnen of buiten de Universiteit Antwerpen. Samen gingen ze op zoek naar raakvlakken tussen hun onderzoeksgebieden.

Programma

26 maart 2015 - Encounter 1
Instituut voor Joodse Studies (IJS)

• Tussen Christelijke vroomheid en Joodse geleerdheid: de werelden van Johannes Campensis (c. 1491-1538)
• Sprekers: Theo Dunkelgrün

Bewonderd door Erasmus, gedrukt door Dirk Martens, geschoold in het Grieks, Hebreeuws en Latijn aan het drietalencollege te Leuven waar hij zelf van 1521 tot 1531 Hebreeuws zou doceren: de hebraïcus en priester Johannes Campensis (c. 1491-1538) behoort tot de meest vooraanstaande Nederlandse Renaissance humanisten.

Ondanks zijn internationaal vermaarde werk is Campensis bij lange na niet de aandacht ten deel gevallen die hij verdient. Daarom vroegen August den Hollander en Theodor Dunkelgrün in een tweespraak hernieuwde aandacht  voor de geleerde wereld van Campensis. Bijzondere aandacht ging uit naar de raakvlakken tussen Christelijke vroomheid en Joodse geleerdheid, en naar de geschiedenis van het Hebreeuwse boek – en van het uit het Hebreeuwse vertaalde boek – in de Zuidelijke Nederlanden tijdens de zestiende eeuw.

8 mei 2015 - Encounter 2
Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis (VWB)

• Devotie en emotie. Een nieuwe blik op religieus beeldmateriaal​
• Sprekers: Tine Van Osselaer, Herman Roodenburg, Evelyne Verheggen

Aansluitend aan de Encounter werd om 17.00u de nieuwe brochure van de bibliotheek gepresenteerd. De eerste exemplaren werden uitgereikt aan afgevaardigden van de Jezuïeten in Vlaanderen en Nederland en de Universiteitsbibliotheek Antwerpen.

30 oktober 2015 - Encounter 3
Instituut voor de Studie van de Letterkunde in de Nederlanden (ISLN)

• Verzoekingen. Mystiek en identiteit in de moderne Vlaamse letterkunde​
• Sprekers: Frank Willaert, Kevin Absillis en Marlou de Bont, Annette van Dijk, Veerle Fraeters, Kris Humbeeck

Dit colloquium verkende de wijzen waarop de mystieke traditie heeft doorgewerkt in de moderne Vlaamse letterkunde en onderzocht de rol die de mystieke traditie heeft gespeeld in de constructie van de identiteiten van diverse actoren uit het literaire veld.

4 december 2015 - Encounter 4
Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (UCSIA)

• Mystieke liefde in Christendom en Islam. Tradities en toekomst​
• Sprekers: Rob Faesen, Lieven Boeve, Johan Bonny, Jonas Slaats, Asghar Seyed-Gohrab

De vierde Ruusbroec Encounter stond geheel in het teken van de minne, het levensthema van Jan van Ruusbroec, wiens overlijden op 2 december wordt herdacht. We verkenden of en hoe zijn middeleeuwse visie op de mystieke liefde een inspiratie kan vormen voor vandaag. Omdat heden en toekomst intercultureel zijn, werd christendom in dialoog gebracht met islam.  

In het eerste deel van de middag stond de christelijke mystiek centraal. De sprekers behandelden de rol van minne bij Jan van Ruusbroec, het liefdesbegrip bij hedendaagse postmoderne denkers en de pastorale rol van mystiek. Het tweede deel was gewijd aan een overzicht van mystiek in de islam en de rol die deze mystiek speelt in de huidige sociale en politieke context. Het programma sloot af met een paneldebat over de betekenis van mystiek in christendom en islam vroeger en nu.

Emeritaatsviering Thom Mertens

• Sprekers: Sabrina Corbellini, Veerle Fraeters, Koen Goudriaan, Thom Mertens, Wim Hüsken.

Het tweede deel is de emeritaatsviering (16u-17u30) gevolgd door een receptie.

​Fragments of Heaven on Earth

26 april 2017

Sprekers:

• Peter Nissen: The embodiment of belief. On the study of devotional objects and lived religion
• Karen Bowen: Furthering Research in Devotionalia: The Electronic Catalogue of Devotional Prints from the Collection of Alfons Thijs
• Ingrid Falque: Functions of Religious Graphics – Prayer, Devotion, Meditation
• Evelyne Verheggen: Spiritual Pilgrimage: Relics since Early Modern Times – Production and Devotion
• Charles Caspers: Body and Feast. Relics as Constituents of the Liturgy
• Hans Geybels: Devotional images and imagination. A myriad of research fields

The seminar Fragments of Heaven on Earth offered an interactive English-spoken training for 10 PhD students and postdocs with a research interest in devotional prints and relics. This hands on research training had two aims: (1) to encourage reflection on the historical function, value and provenance of devotional prints and relics, and (2) to generate research questions with relevance both to researchers and curators of devotional prints and relics.

Bandenspanning: confrontaties met boekbanden

16 juni 2017

Sprekers:

• Daniël Ermens: De onderzoeker en de boekband: de risico's van bandeloosheid
• Marijn de Valk: Dilemma's in boekrestauratie
• Jan Camps: Wisselwerking tussen boekbinder en bibliofiel, een duik in het onbekende
• Jan de Jong: Uitgeversbanden?
• Rens Top: De rol van de traditie
• Jan Storm van Leeuwen: Slotwoord

Vanuit vijf verschillende disciplines reflecteerden de sprekers over hun omgang met de boekband. Jan Storm van Leeuwen, voormalig conservator van de bijzondere boekbanden in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag, sloot de middag af. Na afloop van het congres was er de gelegenheid om tijdens de receptie de tentoonstelling te bezichtigen.

Passie: verhalen uit het hart

• 14 februari tot 30 juni 2021
  
• Sint-Pauluskerk, Veemarkt, 2000 Antwerpen. De wandelroute is vrij beschikbaar via deze ​link. 
  
• Organisatie: het Religious Bodies-team van het Ruusbroecgenootschap
  

Passie: verhalen uit het hart vertelt enkele van de vele geschiedenissen van onze intiemste spier. Het hart pompt bloed en zuurstof. Het hart is echter ook al eeuwenlang de troon van onze passies en emoties. Het blaast bovendien leven in katholieke symboliek, mystiek en devotie. Deze twee symboolfuncties komen aan bod in twee aansluitende luiken: een tentoonstelling in de Sint-Pauluskerk en een interactieve wandelroute in de binnenstad. De verhalen in de tentoonstelling verbinden deze katholieke betekenissen van het hart met het rijke gevoelsleven dat zich errond ontwikkelde in de negentiende en twintigste eeuw. Deze periode zag dankzij de steun van Rome immers een ‘doorstart’ van de Heilig Hart-devotie en een aantal belangrijke verschuivingen in haar klemtonen (ze werd meer politiek geladen en demonstratiever). Het brandende en doorboorde hart stond symbool voor pijn en liefde. Van zorgvuldig in elkaar geknutselde devotieprentjes en kleine geloofsobjecten die – soms letterlijk – nauw aan het hart lagen, over de vele Christus- en Mariastandbeelden die hun brandende en doorboorde harten delen, tot de majestueuze verweerde vlag van de Bonden van het Heilig Hart: de vele objecten die Passie samenbrengt, vaak voor de eerste keer tentoongesteld, toont hoezeer het hart in al zijn verschillende betekenissen een centrale plaats inneemt in de katholieke cultuur.

Erfgoeddag: hoe duister is de nacht?​

• 24 en 25 april 2021
• Universiteitsbibliotheek, Antwerpen en digitaal: klik hier!
  
• Organisatie: Bijzondere Collecties en het Ruusbroecgenootschap

Het uitgestrekte niemandsland tussen dromen en waken vormt de basis voor onze tijdelijke tentoonstelling. Kom jij ook kennismaken met unieke verhalen, boeken en prenten, geselecteerd uit onze rijke collecties? De nacht vertoont er zich in vele gedaantes. Voor sommigen leidt de nacht tot spanning en avontuur, tot ondeugd en geheimdoenerij, voor anderen brengt de nacht veiligheid, geborgenheid en liefde. Laat je meevoeren door de vele dimensies van de nacht.

Wonde(r): de fascinatie voor het lijdende lichaam

• 6 september - 31 oktober 2019
• Kadoc, Leuven
• Organisatie: het Stigmatics-team van het Ruusbroecgenootschap

Pijn schrikt af. Toch stonden duizenden mensen in negentiende- en twintigste-eeuws Europa in lange rijen om de verwrongen lichamen van extatische ‘gestigmatiseerden’ te zien: vrouwen die de wonden van Christus droegen. In Wonde(r) ontdekte je de verhalen achter het wonder van hun wonden.

Bandenspanning: confrontaties tussen boekbanden

• 7 juni - 7 juli 2017
• Universiteitsbibliotheek, Antwerpen
• Curatoren: Daniël Ermens, Jan Storm van Leeuwen en Katja Clement
• Organisatie: Ruusbroecgenootschap, Universiteitsbibliotheek, Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap en Academie Berchem Beeldende Kunsten

Bijzondere historische boekbanden uit de collecties van het Ruusbroecgenootschap en de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek werden samen getoond met moderne boekbanden die zijn vervaardigd door de studenten van de richting Boekkunst van de Academie Berchem Beeldende Kunsten.

Jaarlijks organiseert het Ruusbroecgenootschap in het voorjaar de Voorjaarslezingen, waarin onderzoekers over hun lopende onderzoek vertellen.

Programma 2022

Vrijdag 4 maart 

• Mary Heimann (Cardiff University)
• Bible-smuggling behind the Iron Curtain

Vrijdag 22 april

• Lieke Smits (Ruusbroecgenootschap, Universiteit Antwerpen)
• Devotie, fictie, spel? De relatie tussen God en de ziel verbeeld in de laatmiddeleeuwse Lage Landen

Vrijdag 6 mei

• Sergi Sancho Fibla (​Université catholique de Louvain)​
• Female Mysticism within the Carthusian Cloisters. Texts, Reception, and Gendered Representations

Vrijdag 3 juni

• Sarah Joan Moran (Universiteit Utrecht)
• Heavenly Women: Patterns in Beguine Church Decoration in the Seventeenth-Century Southern Low Countries

Voorjaarslezingen 2021

Vrijdag 5 februari 

• Thor-Oona Pignarre-Altermatt (European University Institute, Florence)
• From the cell to the bedroom. For a rereading of the metaphor of the bedroom of the soul in the light of late-medieval devotional changes in the Low Countries
  

Vrijdag 5 maart 

• Wendy Wauters (KULeuven)
• De beroering van de religieuze ruimte. De belevingswereld van de laatmiddeleeuwse kerkgangers in de Antwerpse OLV-kerk
  

Vrijdag 23 april 

• Kristof Smeyers (Ruusbroecgenootschap, Universiteit Antwerpen)
• ‘Mysticking’, ‘magicking’: een creatieve geschiedenis van het bovennatuurlijke​
  

Vrijdag 30 april 

• Tom Gaens (Ruusbroecgenootschap, Universiteit Antwerpen)
• Ruusbroec in perspectief. Over het "kijken" en "aanbidden" in de schilderkunst van de latere middeleeuwen
  

Vrijdag 21 mei 

• Tijl Nuyts (Ruusbroecgenootschap, Universiteit Antwerpen)
• Hadewijch herinneren. Sporen van een Middelnederlandse mystica in het ‘Belgische’ cultureel geheugen
  

Voorjaarslezingen 2020

7 februari 2020

• Jan van de Kamp (VU Amsterdam)
• Religieuze subculturen en leescultuur: Heyman Jacobsz’s Sondaechs Schoole (1632) in de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden

6 maart 2020

• Johan Serré (Universiteit Antwerpen)
• Met en voorbij Meister Eckhart: Ernst Tugendhats niet-religieuze mystiek

Voorjaarslezingen 2019

8 maart 2019

• Bert Tops (KU Leuven)
• 'Om ghereede te vindene alle stucken in geheel die Heylige Scrifturen'. Het gebruik van de Nederlandstalige Vorstermanbijbel van 1533-1534 

• Renske Hoff (Rijksuniversiteit Groningen)
• 'Maniere om dit boeck te lesen': leespraktijk en lezerschap van vroegmoderne Bijbels (Van Liesvelt en Peetersen van Middelburch, 1522-1546)

5 april 2019

• Hannah Iterbeke (Museum Hof van Busleyden en KU Leuven)
• Van thoofkijn van devotien tot den gheestelijcken boomgaert: devotionele ‘horticultuur’ en de zestiende-eeuwse Besloten Hofjes uit de Lage Landen

3 mei 2019

• Dinah Wouters (Universiteit Gent)
• Hoe profetie te schrijven in de twaalfde eeuw. Hildegard van Bingen en een nieuw model van allegorische profetie in de visioensboeken

24 mei 2019

• Barbara Tautz (Universität zu Köln)
• The quest of humility: the poetic struggle with God in Hadewijch and Kierkegaard's writings

14 juni 2019

• Leonardo Rossi (Ruusbroecgenootschap, Universiteit Antwerpen)
• Embodied, feigned, canonized holiness. Stigmatics in late modern Italy (c. 1800-1950)

Voorjaarslezingen 2018

23 februari 2018

• Sander Vloebergs (KULeuven/Ruusbroecgenootschap, UAntwerpen)
• Liefde verwondt. Mystieke vrouwen over liefhebben en lijden

 23 maart 2018

• Louise Nelstrop (Oxford University)
• Translating Models of Female Mysticism: Union and Deification

12 april 2018

• Peter Jan Margry (Meertens Instituut, KNAW)
• Religious Deviancy: Crafting Idiosyncratic Ways of Religious Experience and Ideology

25 mei 2018

• Johanneke Uphoff en Joanka van der Laan (Rijksuniversiteit Groningen)
• Leken en religieuze cultuur in de laatmiddeleeuwse Nederlanden

22 juni 2018

• Anna Dlabačová (Universiteit Leiden)
• Inspirerend, innovatief en invloedrijk. Het geïllustreerde geestelijke boek uit het fonds van Gerard Leeu (actief 1477-1492)

Voorjaarslezingen 2017

24 februari 2017

• Johan Oosterman (Radboud Universiteit Nijmegen)
• Gebedenboek van Maria van Gelre. Compendium voor het vrome leven van een kinderloze hertogin

24 maart 2017

• Lieke Smits (Universiteit Leiden/Ruusbroecgenootschap, UAntwerpen)
• "Laat hem mij kussen met de kus van zijn mond": De rol van het Hooglied in de interactieve omgang met tekst en beeld (1100-1500)

1 juni 2017

• Gert Gielis (KULeuven)
• Hemelbestormers. Hoe Leuvense theologen de Reformatie bestreden (1519-1578)

23 juni 2017

• Andrea Grauss (Ruusbroecgenootschap, UAntwerpen)
• Mysticism in the courtroom during modernity

Voorjaarslezingen 2016

18 maart 2016

• Marleen Cré (Lausanne)
• Devotionele compilaties in laat-middeleeuws Engeland: de lezende auteur en de schrijvende lezer

22 april 2016

• Kristien Suenens (Leuven)
• De verering van het H. Sacrament: vrouwelijke devotie, ondernemerschap en macht in 19de-eeuwse kloosters

20 mei 2016

• Eva Vandemeulebroucke (Gent)
• De autoriteit van een kok. Het auteursbewustzijn van de Groenendaalse lekenbroeder Jan van Leeuwen († 1378)

15 juni 2016

• Ad Poirters (Nijmegen)
• In de geest van Windesheim: De renovatie van de liturgische handschriften van het klooster Soeterbeeck door rector Arnoldus Beckers (1772-1810)

Voorjaarslezingen 2014

21 februari 2014

• Kris Van Put (Ruusbroecgenootschap)
• Van Mengeldichten tot berijmde liefdesbrieven. Naar een nieuwe genredefinitie van Hadewijchs Rijmbrieven

21 maart 2014

• Walter Simons (Dartmouth College, Hanover)
• Beguina: sociale perceptie en zelfperceptie van religieuze vrouwen in de Nederlanden bij het begin van de begijnenbeweging, 1200-1250

25 april 2014

• Ine Kiekens (Universiteit Gent)
• 'Dat al clene is, dat ic uu scriven mach'. De Middelnederlandse overlevering van de excerpten van Vanden twaelf dogheden

23 mei 2014

• Clarck Drieshen (University of Leeds)
• Visioensliteratuur in devotionele context: de transmissie en functionaliteit van laatmiddeleeuwse gebedsvisioenen