Met ScreenUrSelf-studie wil UAntwerpen aantal gevallen van baarmoederhalskanker terugdringen

Baarmoederhalskanker is eenvoudig te vermijden, als de ziekte op tijd ontdekt wordt. Nog te veel vrouwen laten zich niet onderzoeken door een dokter. Om hen te bereiken rolt de Universiteit Antwerpen samen met haar partners de ScreenUrSelf-studie uit: een steekproef van 32 000 vrouwen wordt uitgenodigd thuis zelf een vaginaal of een urinestaal te nemen.

In Vlaanderen krijgen elk jaar 350 vrouwen baarmoederhalskanker. Aan de basis van die levensbedreigende ziekte ligt een besmetting met het humaan papillomavirus (HPV). “Dat virus wordt voornamelijk overgedragen via seksueel contact en is vrij besmettelijk”, weet Alex Vorsters (UAntwerpen). “De meeste vrouwen en mannen zijn al besmet geweest met HPV, zonder het zelf te beseffen. Vaak is dat niet erg, omdat je lichaam het virus meestal zelf overwint.”

Als de besmetting toch lange tijd in het lichaam blijft, kan er een letsel met afwijkende cellen ontstaan. Dit is nog geen kanker, maar een voorstadium van de ziekte. Vorsters: “We hebben de middelen om deze HPV-letsels en afwijkende cellen ter hoogte van de baarmoederhals op te sporen. Hierdoor kunnen we ze tijdig en op een eenvoudige manier verwijderen, en vermijden we kanker aan de baarmoederhals. We kunnen nog veel doen vóór het virus kanker veroorzaakt. Soms duurt het tien tot vijftien jaar voor de kanker zich ontwikkelt. Hoe sneller we reageren, hoe makkelijker de behandeling.”

Om HPV tijdig op te sporen organiseert de Vlaamse overheid al sinds 2013 een Vlaams bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker.

Thuis zelf een staal nemen

Het opsporen van afwijkende cellen kan gebeuren met een uitstrijkje bij de huisarts of gynaecoloog. In afwachting van bijkomende wetenschappelijke evidentie voor zelfafname verloopt het Vlaams screeningprogramma naar baarmoederhalskanker op dit moment op die manier.

Een zelfafnameset van het ScreenUrSelf-project.

“Helaas zijn er heel wat vrouwen die nog geen uitstrijkje laten maken bij de dokter”, zegt Severien Van Keer (UAntwerpen). “In Vlaanderen waren er, in 2021, ongeveer 630 000 vrouwen (4 op de 10) die zich niet driejaarlijks lieten onderzoeken. Redenen om zich niet te laten testen kunnen heel divers zijn, maar misschien willen of kunnen sommige vrouwen zich wel laten testen als ze thuis zelf een staal mogen afnemen?”

De Universiteit Antwerpen, het Centrum voor Kankeropsporing, Sciensano en het UZA hebben daarom met financiële steun van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek de ScreenUrSelf-studie opgestart. Het gaat om het grootste onderzoek ter wereld op dit vlak. De helft van de deelneemsters wordt gevraagd met een borsteltje een vaginale zelfafname te doen, de andere helft wordt gevraagd een urinestaal aan te leveren.

Lagere drempel

Van Keer: “Met deze studie willen we achterhalen welke methode de vrouwen verkiezen. Misschien is de drempel om een urinestaal aan te leveren voor sommige vrouwen lager? Met de ScreenUrSelf-studie willen we het volledige plaatje in kaart brengen: hoeveel vrouwen nemen deel? Hoeveel tijd investeren ze erin? Wat zijn de kosten voor de gezondheidszorg? Wat zijn drempels om niet deel te nemen? Het uiteindelijke doel is uiteraard om te zorgen dat meer vrouwen zich laten screenen om zo het aantal gevallen van baarmoederhalskanker in ons land naar beneden te halen.”

In de tweede week van november krijgen vrouwen uit de steekproef die nog niet reageerden op de eerste uitnodiging, een nieuwe uitnodiging tot deelname. De resultaten van deze studie zullen de Vlaamse overheid helpen om te bepalen hoe in de toekomst het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker kan worden georganiseerd, met het oog op een hogere participatie.

www.uantwerpen.be/screenurself