Hoop in klimaattransitie

Op 28 oktober stellen de Trends Leerstoel Economie van de Hoop, UCSIA & The Hope Project het webinar ‘Hoop in klimaattransitie. De transformatieve kracht van hoop in de strijd tegen de opwarming van het klimaat’ voor. Gedurende ruim een uur gaan Luk Bouckaert, Steven van den Heuvel en Karen Bakker in op welke rol hoop kan spelen in attitudes tegenover klimaatverandering. Maar klimaatverandering zullen we niet enkel kunnen bestrijden met theorie. Daarom laten we met Margot Vingerhoedt van Ecopower ook een organisatie aan het woord die zich elke dag inzet tegen temperaturen die de pan uitswingen.

Want klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande alarmerende berichtgeving roepen bij velen een sombere, bijna Bijbels-apocalyptische mengelmoes aan reacties en emoties op. Terecht stellen mensen zich de vraag in het licht van de gigantische uitdaging, het gebrek aan politieke moed, de onheilspellende wetenschappelijke analyses en de onverschilligheid van het economische bestel, of het überhaupt wel zin heeft dat we er iets aan proberen te doen.

Dat velen zich afzetten tegen het klimatologische doemdenken en zich in een comfortabel deken van fatalisme en inactie wikkelen is geen onnatuurlijk, nee zelfs geen irrationele reactie. Het komt namelijk voort uit de waterval van sombere en negatieve – hoewel terechte – berichtgeving van journalisten en klimaatwetenschappers over de richting die het met de dampkring uitgaat. Koppel daaraan de radicale onzekerheid van hoe het verder zal gaan met de verhitting van de planeet, en je begrijpt dat vele mensen psychologisch gebukt gaan onder klimaatangst of onverschilligheid. Mensen rationaliseren de kolossale – en bovendien dikwijls onbevattelijke – bedreiging en onzekerheid die gepaard gaan met het klimaatnarratief. Bovendien ontwikkelen ze daarbij met gemak een relativerende houding tegenover de voorspelde klimaatdisruptie. Wanhoop en inactie zijn op deze manier een logisch gevolg van een eenzijdig verontrustend discours.

Maar hoe kunnen we dan wel omgaan met die radicale onzekerheid omtrent de toekomstige toestand van de atmosfeer? Hoe kunnen we in onze ethische omgang met de planeet de doodlopende straat van vertwijfeling en passiviteit doorbreken?

Steven van den Heuvel en Luk Bouckaert stellen de alternatieve weg van de hoop voor. Want het articuleren van een positief en hoopvol doel blijkt een cruciaal wapen te zijn in de verdediging tegen de negatieve reflexen die een wanhopig en onzeker toekomstbeeld met zich meebrengen. Ze benadrukken de kracht van hoop als een transformatief proces, dat zijn zingevende kracht net uit die onzekerheid kan halen. Een proces waarin er door de hoop actie kan ondernomen worden en waarin de betekenis niet zozeer op het telos of eindpunt ligt, maar wel op de weg die naar het eindpunt genomen wordt. Hoop wordt zo een belangrijke zingevende bron, die we kunnen aanwenden als motivator om te handelen en anderen te enthousiasmeren om actie te ondernemen. Ook al kan niet met zekerheid gezegd worden of het meest gunstige scenario uiteindelijk gehaald zal worden. De zingevende locus ligt op de hoopvolle reis naar de onvoorspelbare toekomst. Aldus kan hoop fungeren als een transformatief principe binnen een klimaatethiek.