Nicolò Zennaro

• Doctoraatsverdediging: 9 mei 2025 om 15 uur
• Klooster van de Grauwzusters
• Promotoren: Jeroen Puttevils en Francesco Guidi Bruscoli
• Inschrijven via nicolo.zennaro@uantwerpen.be​

Abstract

De afgelopen jaren heeft onderzoek aangetoond hoe kapitalistische economische actoren hun toekomstverwachtingen creëren en gebruiken om risico’s in hun onderneming te vermijden, het hoofd te bieden en te overwinnen. Deze toekomstgerichte attitude van handelaren wordt beschouwd als één van de voornaamste drijfveren van het kapitalisme. Volgens economische historici werd, tussen de tiende en de veertiende eeuw, de geboorte van het kapitalisme geleid door de diepgaande veranderingen in het toekomstdenken van middeleeuwse mensen. Gedurende deze periode evolueerde het beeld van de toekomst voor middeleeuwers van een eschatologische, vaststaande tijd, geconditioneerd door het concept van het Laatste Oordeel, naar een perceptie van een meer aardse en open tijd. Deze fundamentele verandering maakte de toekomst in de ogen van middeleeuwse economische actoren tot een tijd van mogelijkheden, waarin de inherente onzekerheid van de handel gedeeltelijk gekwantificeerd kon worden en werd gezien als een winstmogelijkheid voor zakenlieden. Historici hebben de link tussen toekomstdenken, kapitalisme en risico uitsluitend vanuit een collectief oogpunt onderzocht of door zich te richten op de vroegmoderne en moderne perioden. Mediëvisten verwaarlozen de

analyse van dit fenomeen vanuit een individueel perspectief. Dit proefschrift vult deze historiografische lacune door te bestuderen hoe middeleeuwse kooplieden toekomstverwachtingen van hun zakelijke en privéleven creëerden en gebruikten om risico’s of rampen te vermijden, het hoofd te bieden en te overwinnen. Hiertoe analyseerde ik de correspondentie van twee Florentijnse kooplieden, Bindo Piaciti en Bartolo Zati, en Paris Soranzo, een Venetiaanse koopman en patriciër, met betrekking tot de Rialtomarkt tussen 1389 en 1411. Het onderzoek bekeek en vergeleek het toekomstdenken van deze zakenlieden in hun dagelijkse activiteiten, maar ook in een periode die zij als ontwrichtend en rampzalig beschouwden voor hun zakelijke en privéleven: het Fortunoso Anno van 1400. In dit jaar werd de Venetiaanse gemeenschap getroffen door verschillende diepe crises die hun economisch en privéleven sterk beïnvloedden. Kooplieden bestempelden deze gebeurtenissen als “gran danni” (grote schades). Dit proefschrift richt zich op de wijze waarop kooplieden hun toekomstverwachtingen inzetten om het hoofd te bieden aan wat zij beschouwden als de drie grootste risico’s in deze periode: een pestepidemie die in enkele maanden 16.000 slachtoffers eiste, een schipbreuk die een aanzienlijk verlies voor de stedelijke economie veroorzaakte en een oorlog die de handelsroute tussen Venetië en het Midden-Oosten verstoorde.