Elkaars werk beoordelen, kunnen studenten dat wel? De laatste jaren wordt peer assessment als maar vaker gebruikt, maar er heerst ook heel wat kritiek. In deze tip bespreken we hoe u tegemoet kan komen aan de voornaamste valkuilen van peer assessment.

Peer assessment houdt in dat studenten elkaars werk beoordelen. Beoordelen kan zowel betekenen dat het oordeel van de studenten doorweegt in de eindscore (summatief), als dat het hoofddoel is om het leerproces van studenten te stimuleren (formatief). Bijvoorbeeld, studenten beoordelen de samenwerkingsvaardigheden van hun groepsleden en dit wordt meegenomen in de eindscore (summatief); of studenten beoordelen tussentijds elkaars paper - niet op punten - zodat ze met behulp van deze beoordelingen hun papers verder kunnen verbeteren (formatief).

Peer assessment kan op verschillende manieren ingezet worden. Welke vorm van peer assessment best gebruikt wordt, is afhankelijk van verschillende elementen: wat het niveau is van de studenten (eerstejaars- vs. masterstudenten), wat het doel is van de peer assessment, en in welke mate studenten gewend zijn om met peer assessment te werken. Verder kan peer assessment inhouden dat studenten elkaar één op één beoordelen, maar er zijn ook verschillende andere combinaties mogelijk. Zo kunnen groepen studenten elkaars presentaties beoordelen. Of beoordelen gevorderde studenten de papers van minder ervaren studenten. Daarnaast kunnen studenten een product (bv. papers, practicaverslagen, programma’s of ontwerpen) en/of gedrag beoordelen (bv. tijdens presentaties of simulaties). Werken met peer assessment is echter niet altijd eenvoudig. We bespreken de voornaamste valkuilen en hoe u hieraan tegemoet kan komen.

De studenten tonen weerstand tegen peer assessment

Het beoordelen van medestudenten voelt voor studenten in het begin vaak onveilig of onwennig aan. Dit kan voor weerstand of beperkte medewerking zorgen. Daarom is het belangrijk dat studenten goed voorbereid worden. Bij aanvang kunnen de volgende zaken gecommuniceerd worden:

  • Wat is het gewicht van de peer assessment in de eindscore? Met andere woorden, in welke mate kan de peer assessment score het eindpunt beïnvloeden?
  • Welk peer assessment systeem wordt er gebruikt? (bij voorkeur met een voorbeeld; zie ‘meer weten?’ voor verdere inspiratie over de verschillende systemen)
  • Op welke criteria beoordelen studenten elkaar en wat houden deze criteria precies in?
  • Wat gebeurt er wanneer studenten uitvallen of er zich conflicten binnen de groep voordoen?

Een andere reden voor weerstand tegen peer assessment is dat de peer assessment niet voldoende geïntegreerd is in het leerproces. Als studenten elkaar beoordelen en er wordt verder geen aandacht besteed aan deze beoordelingen of de kwaliteit ervan, dan gaan studenten er ook minder belang aan hechten. Besteed daarom voldoende aandacht aan de verwerking van de peer beoordelingen of koppel er klassikaal naar terug.

De kwaliteit van de beoordelingen door studenten is ondermaats

We kunnen twee vormen van peer assessment onderscheiden. Studenten kunnen hun medestudenten beoordelen op medewerking bij groepswerk, of ze kunnen elkaar inhoudelijke feedback geven. Om de kwaliteit van de beoordelingen te bewaken, is het belangrijk om het werken met peer assessment geleidelijk op te bouwen doorheen de opleiding. Zo kunnen studenten getraind worden in het geven van beoordelingen en worden de procesregels bij het geven van beoordelingen geëxpliciteerd. Sommige opleidingen geven bijvoorbeeld workshops over werken in groepen en omgaan met groepsconflicten om zo de verwerving van teamcompetenties te ondersteunen. Een mogelijk voorbeeld van het trainen van inhoudelijke feedback is het volgende: studenten die de kwaliteit van schrijfproducten van hun medestudenten beoordelen, leren - volgens de basisprincipes van feedback geven - dat ze telkens eerst het probleem in de tekst detecteren, vervolgens een diagnose van het probleem stellen en dan een remedie voorstellen:

  • Niet: ‘de structuur in je tekst zit niet goed’
  • Maar eerder: ‘de structuur van de tekst kan nog verbeterd worden’ (detectie), ‘de structuur is bepalend om de argumentatie sterk naar voren te laten komen’ (diagnose), ‘concreet kan je dit doen door de opbouw als volgt aan te pakken … en de volgende paragrafen als volgt … te herstructureren’ (remedie) 

Het is aangetoond dat de betrouwbaarheid van studentbeoordelingen aanzienlijk omhoog gaat wanneer studenten eerst getraind worden. Naast het trainen van studenten, kunnen (producten van) studenten ook telkens door twee of meerdere studenten beoordeeld worden. Als docent kunt u ook een steekproef van enkele producten en beoordelingen doornemen om de meest gemaakte fouten in producten en/of feedback kort klassikaal te bespreken. Docenten gaan ook als maar vaker de kwaliteit van peer beoordelingen meenemen in de eindbeoordeling. Studenten krijgen dan wel eerst de kans om hier (formatief) op te oefenen. 

Er is sprake van vriend-vijandpolitiek

Daarnaast kan vriend- of vijandpolitiek de peer beoordelingen beïnvloeden, waardoor beoordelingen vertekend worden. Er zijn verschillende manieren om aan dit probleem tegemoet te komen. Afhankelijk van welk systeem er gehanteerd wordt voor de weging van de peer assessment in het eindtotaal, kunnen extreme peer beoordelingen systematisch uitgefilterd worden. Wanneer de problemen met vriend-vijandpolitiek binnen de groep niet opgelost geraken, kan er een overleg gepland worden tussen de docent en de groep. Het opzetten van een overlegmoment kan ook een mogelijke aanpak zijn wanneer studenten vinden dat de peer beoordelingen die ze gekregen hebben onterecht zijn. Over het algemeen leert de ervaring dat het merendeel van deze problemen aanzienlijk verminderd worden, wanneer er eerst formatief met peer assessment gewerkt wordt voordat de summatieve variant gehanteerd wordt.

Meer weten?

Clement, M., & Laga, E. (Eds.) (2006). Steekkaarten doceerpraktijk (steekkaart: peer assessment). Garant.

Dochy, F., Segers, M., & Sluijsmans, D. (1999). The use of self-, peer-, and co-assessment in higher education: A review. Studies in Higher Education, 24(3), 331-350.

ExpertiseCentrum Hoger Onderwijs (2013). Vijftig onderwijstips. Antwerpen-Apeldoorn: Garant. (Voor personeelsleden UAntwerpen hier online raadpleegbaar):

Handleiding om peer assessment op Blackboard te gebruiken (ism Ecampus).

Sluijsmans, D. (2002). Student involvement in assessment: The training of peer-assessment skills (pdf-476Kb). Proefschrift Open Universiteit Heerlen.

Van Petegem, P. (red.) (2009). Praktijkboek Activerend Hoger Onderwijs. Leuven: LannooCampus. > in ‘Hoofdstuk 7: Ontwerpen, begeleiden en evalueren van taken’ vindt u verschillende systemen om het gewicht te bepalen van de peer assessment beoordelingen in het eindtotaal.